Αρθρογράφος: ΤΖΙΝΑ ΧΟΝΔΡΟΥ*
Ψυχολόγος
Ένας βασικός τομέας μελέτης και εφαρμογών στη ψυχολογία, είναι αυτός της νοημοσύνης και των τεστ νοημοσύνης.
Πώς ορίζεται η νοημοσύνη;
Ένα από τα πρώτα πράγματα που ανακαλύπτουμε για τη νοημοσύνη είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δείχνουν να καταλαβαίνουν τι σημαίνει - λένε πράγματα όπως “οι άνθρωποι με υψηλή νοημοσύνη είναι έξυπνοι”, ή “τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο” ή “μαθαίνουν εύκολα” κ.λπ.
Εάν έπειτα ρωτήσουμε έναν ψυχολόγο πώς ορίζει τη νοημοσύνη, είναι λιγότερο πιθανό να μας δώσει μια σαφή απάντηση: θα μας δώσει αρκετούς διαφορετικούς ορισμούς, θα μας μιλήσει για τα προβλήματα που υπάρχουν στη μέτρηση της νοημοσύνης, θα μας δείξει πώς η έννοια της νοημοσύνης έχει αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες (π.χ. με έρευνες σχετικά με τη σημασία των κοινωνικών επιδεξιοτήτων και της διαχείρισης των συναισθημάτων). Ίσως τέλος αναγκαστεί να καταφύγει στο διάσημο ορισμό του Βoring (1923) ότι “η νοημοσύνη είναι αυτό που μετρούν τα τεστ νοημοσύνης”.
Αυτά που θα μας πει ο ψυχολόγος αντανακλούν την πολυπλοκότητα της νοημοσύνης, όπως προέκυψε από την έρευνα και τη θεωρία. Πάντως σήμερα συνεχίζουμε να αναρωτιόμαστε τι είναι τελικά νοημοσύνη.
Η σημασία της νοημοσύνης
Μια δημοφιλής έννοια της νοημοσύνης για τους απλούς ανθρώπους είναι ότι οι μαθητές με υψηλή νοημοσύνη τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο, προοδεύουν ευκολότερα και γρηγορότερα μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, έχουν περισσότερες δυνατότητες κι επιλογές.
Αργότερα ως εργαζόμενοι αναμένεται να έχουν πιο υπεύθυνες θέσεις και πιο καλοπληρωμένες δουλειές.
Είναι επομένως κάτι που στην κοινωνία μας προσδίδει κύρος.
Προκαταλήψεις σχετικά με την υψηλή νοημοσύνη
- Ότι οι έξυπνοι άνθρωποι πρέπει να αξιοποιούν το δυναμικό τους επιλέγοντας πανεπιστημιακές σχολές υψηλών απαιτήσεων και να διεκδικούν σημαντικές θέσεις στο χώρο εργασίας.
Στην πραγματικότητα, οι ευφυείς άνθρωποι δεν έχουν πάντα υψηλές επιδόσεις. Επιπλέον όπως όλοι, έχουν επιθυμίες και προτιμήσεις, οι οποίες μπορεί να διαφέρουν από τις προσδοκίες του περίγυρου.
- Ότι η υψηλή νοημοσύνη είναι ένα γενικό χαρακτηριστικό, επομένως δεν δικαιολογείται ο έξυπνος άνθρωπος να κάνει «χαζά πράγματα» ή λάθη, ή να έχει προβλήματα όπως συναισθηματικά μπερδέματα, ψυχικές διαταραχές, εξαρτήσεις, διλήμματα.
Ή έστω ότι αν τα έχει, έχουν καλύτερη πρόγνωση.
Στην πραγματικότητα, οι ευφυείς άνθρωποι μπορεί να δυσκολεύονται περισσότερο να χαλαρώσουν και να πάρουν απλές αποφάσεις, ή να είναι πιο δυστυχείς και αγχωμένοι λόγω της αυξημένης επίγνωσης.
Μπορεί επίσης να μην ζητούν εύκολα βοήθεια, με αποτέλεσμα υπερεκτίμηση δυνάμεων, υπερκόπωση ή και λανθασμένες αποφάσεις.
IQ– δείκτης νοημοσύνης και τεστ νοημοσύνης
Σήμερα χρησιμοποιούνται συχνά διάφορα τεστ νοημοσύνης, τα οποία συνήθως μας δίνουν μια συνολική βαθμολογία που ονομάζουμε I.Q. ή αλλιώς Δείκτη Νοημοσύνης.
Το IQ είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται καθημερινά καθώς πολλοί άνθρωποι κάνουν κάποιο τεστ νοημοσύνης είτε στο σχολείο, είτε ως μέρος του επαγγελματικού προσανατολισμού, είτε ως μέρος της επιλογής προσωπικού για κάποια εργασιακή θέση.
Πολλοί πιστεύουν ότι ένα τεστ νοημοσύνης μας δείχνει με ακρίβεια τη νοημοσύνη με τον ίδιο τρόπο που το θερμόμετρο μετρά τη θερμοκρασία, αλλά αυτό δεν ισχύει.
Η βαθμολογία ενός ατόμου σε ένα τεστ νοημοσύνης ποικίλλει ανάλογα με το τεστ που χρησιμοποιείται, επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες όπως η υγεία, η νευρικότητα, η προηγούμενη εκπαίδευση, η κοινωνική θέση και ακόμα και αν δώσουμε ξανά στο ίδιο άτομο το ίδιο τεστ υπό τις ίδιες συνθήκες, μπορεί να έχουμε διαφορετικό αποτέλεσμα.
Επίσης εάν θέλουμε να μεταφράσουμε το αποτέλεσμα του τεστ σε τρόπο δράσης, π.χ. σε απόφαση να προσλάβουμε ή να μην προσλάβουμε κάποιον, τότε η σχέση ανάμεσα στη βαθμολογία του ατόμου στο τεστ και στην κατοπινή επίδοση του ατόμου στη δουλειά μπορεί να είναι χαμηλή.
Τέλος, πολύ συχνά τα άτομο που χορηγούν το τεστ και ερμηνεύουν τα αποτελέσματα μπορεί να μην είναι ψυχολόγοι, κάτι που βέβαια μειώνει την εγκυρότητα της όλης διαδικασίας.
Συμπερασματικά, το μόνο βέβαιο είναι πως:
Η “νοημοσύνη” υπάρχει ως θεωρητική έννοια που αλλάζει καθώς περνούν τα χρόνια.
Υπάρχει επίσης και ως ταμπέλα που βάζουμε σε ορισμένες συμπεριφορές (παρόλο που δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε ποιες είναι αυτές οι συμπεριφορές).
Είναι τέλος ένα ευρύ και δημοφιλές πεδίο έρευνας (από το αν κληρονομείται από τους γονείς και ποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες την ενισχύουν, μέχρι τα είδη της νοημοσύνης, την αξιολόγηση και μέτρηση της, την αξιοποίηση των ευρημάτων στην εκπαίδευση, τεχνητή νοημοσύνη κ.λπ.
*Τζίνα Χονδρού - Ψυχολόγος
Ψυχολόγος - Msc στην Ψυχολογία Υγείας.
Άτομο, Ζευγάρι, Οικογένεια, Ομάδα. Συμβουλευτική - Ψυχοθεραπεία, Ψυχοεκπαίδευση.
Γνωσιακή & Συνθετική Θεραπεία.
https://www.psychology.gr/