- Τα άγρια χόρτα εξαφανίζονται από τους αγρούς και η τιμή τους είναι μεγάλη στις λαϊκές αγορές.Οι λόγοι είναι: τα οργώματα , οι χορτοκοπές, το τσιμεντάρισμα..
- Τα άγρια χόρτα είναι αυτοφυή. Μπορεί να είναι διάσπαρτα, αλλά πιο συχνά υπάρχουν αποικίες τους κατά τόπους.
- Τα ήμερα χόρτα είναι σπαρμένα και ακολουθούμε καλλιεργητικές τεχνικές και επεμβάσεις.
Τα ήμερα χόρτα τα συναντάμε και ως αυτοφυή σποραδικά σε μη εκτεταμένες αποικίες.
- Τα οικόσιτα ζώα και πτηνά, τρώνε σχεδόν όλα τα χόρτα που τρώνε οι άνθρωποι, όμως αρέσκονται και σε χόρτα που ο άνθρωπος δεν τα πλησιάζει.
- Τα κατσίκια προτιμούν τα κλαριά από τα δέντρα και τους θάμνους.
Τα άγρια χόρτα
Αποτελούν μέρος της φυσικής βλάστησης ενός τόπου. Αν και περνούν απαρατήρητα και πολλές φορές είναι και ανεπιθύμητα εν τούτοις μας δίνουν με τον πιο επιβλητικό τρόπο το μήνυμα, ότι ζούμε σε έναν κόσμο που ολοένα μεταμορφώνεται. Όταν φυτρώνουν, μικρά χορταράκια ακόμη, βάφουν τη φύση πράσινη, μετά όταν ανθίσουν τη γεμίζουν χρώματα και αρώματα και αργότερα ξεραίνονται και χάνονται και ξανά πάλι από την αρχή. Είναι εγκατεστημένα, άλλοτε σε μικρές ή μεγάλες κοινωνίες και άλλοτε είναι διάσπαρτα. Δηλώνουν μόνιμοι κάτοικοι του τόπου που ευδοκιμούν και δεν έχει παρατηρηθεί αλλά ούτε αποκλείεται η μετανάστευσή τους ή η εξαφάνισή τους.
Οι σπόροι τους μεταφέρονται με τον αέρα, το δέρμα των ζώων, τα πουλιά, τα θηλαστικά, τα ποτάμια, παντού και ευδοκιμούν ανάλογα με το τύπο εδάφους και τις κλιματολογικές συνθήκες. Παντού στήνεται η γιορτή των χόρτων! Στα παραλιακά οικοσυστήματα της άμμου της πέτρας και της αλμύρας. Στις όχθες των χειμάρρων, των ποταμών και των λιμνών. Μέσα στις πόλεις, στις γλάστρες, στα πεζοδρόμια, στους φράχτες , στα χωράφια,. στους αγρούς, στα χέρσα χωράφια, σε απότομες πλαγιές λόφων, σε δάση, στις κορυφές των βουνών.
Τα άγρια χόρτα, είναι η άδεια παραμονής μας στον τόπο μας, γιατί μας αποδεικνύουν ότι η γη παραμένει ακόμη γόνιμη και μπορεί να διασφαλίσει την φιλοξενία μας. Τα μέρη, όπου η φυσική βλάστηση εξαφανίζεται, οι άνθρωποι τα εγκαταλείπουν.
Για τη σύγχρονη γεωργία, τα άγρια χόρτα θεωρούνται ζιζάνια. Εξολοθρεύονται ή περνούν απαρατήρητα.
Στη γεωργία της φύσης, τα άγρια χόρτα δεν εμποδίζουν, αλλά αντίθετα προστατεύουν τη γη από την διάβρωση του νερού και του ανέμου, διατηρούν τη θερμοκρασία της γης και την υγρασία της σε επιτρεπτά όρια. Αποτελούν ένα προηγμένο είδος καλλιέργειας, αφού αυτολιπαίνονται, αυτοποτίζονται, αυτοκλαδεύονται, αυτοβοτανίζονται. Από τα άγρια χόρτα μια κατηγορία τους είναι τα άγρια φαγώσιμα χόρτα.
Τα άγρια φαγώσιμα χόρτα
Αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των άγριων χόρτων γενικά.
Ενώ τα ζώα καθοδηγούνται αποκλειστικά από το ένστικτό τους, για τα χόρτα με τα οποία τρέφονται, εμείς οι άνθρωποι για την επιλογή των χόρτων που θα τραφούμε, βασιζόμαστε στη γνώση, που μας μεταβιβάστηκε από την προηγούμενη γενιά.
Τα φαγώσιμα χόρτα επιλέγονται σε κάθε τόπο, βάσει των γευστικών συνηθειών των κατοίκων, οι οποίες με τη σειρά τους, προκύπτουν από τις κλιματολογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες του τόπου.
Τα φαγώσιμα χόρτα, στα ορεινά χωριά της Κορινθίας, της Αργολίδος και της Αρκαδίας τα ονομάζουν «λάχανα».
"Σπουδαία τα λάχανα"
Ο λαός με τη φράση: "Σπουδαία τα λάχανα", απαντάει στην έπαρση, τον κομπασμό, την αυθεντία για ότι προβάλλεται ως επίτευγμα.
Τα λάχανα τα καλλιεργεί η ίδια η φύση!
Ο λαός μας, είναι κατ’ αρχή λαός της θάλασσας, αλλά είναι και λαός ποιμενικός,
και λαός της γης. Ιδιαίτερα σαν λαός της γης, είναι από τους λίγους λαούς που επιδίδονται στη συλλογή άγριων λάχανων και βρίσκονται στο ημερήσιο διαιτολόγιό του.
Η ονομασία:
Στις πόλεις , έχει επικρατήσει η ονομασία χόρτα, αντί για λάχανα.
Σε πολλές περιοχές της Πελοποννήσου, της Μακεδονίας, της Ηπείρου αλλά και της Κρήτης τα λένε και χόρτα και λάχανα. Στην αρχαία Ελλάδα τα ονόμαζαν μόνο λάχανα. Το ρήμα «λαχανεύω», ερμηνεύεται, ως «μαγειρεύω». Τα λάχανα είναι αυτοφυή ή καλλιεργήσιμα. Τα καλλιεργήσιμα τα λέμε σπαρτά ή ήμερα ενώ τα αυτοφυή τα λέμε άγρια. Τα άγρια, μπορεί να είναι του βουνού ή του κάμπου. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τον προσδιορισμό «του βουνού» ή «του κάμπου» ή «του αγρού» για να δηλώσουμε ακριβώς ότι είναι άγρια. Λέγονται «θαλασσινά», τα χόρτα που συλλέγονται δίπλα στη θάλασσα, αλλά σε κάποια μέρη συλλέγουν και χόρτα μέσα από τη θάλασσα χωρίς να είναι κατ’ ανάγκη φύκια.
Η διατροφική αξία των άγριων χόρτων
Το ρήμα "χορταίνω" προέρχεται από τη λέξη χόρτα και έχει τη σημασία ότι τρώγω χόρτα. Είναι γνωστό όμως, ότι όσα χόρτα και να φας δεν έχεις το αίσθημα του κορεσμού. Παρόλα αυτά, η σημασία του ρήματος "χορταίνω" έχει παραφθαρεί και σημαίνει το αίσθημα του κορεσμού που προκύπτει από την κατανάλωση του συνδυασμού κρέατος και αμυλούχων τροφών, που μας βαραίνουν και μας δίνουν το αίσθημα του κορεσμού.
Τα χόρτα είναι ελαφρύ φαγητό
Τα άγρια χόρτα είναι τροφή πλούσια σε μέταλλα όπως ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο, κάλιο, νάτριο, αλλά πλούσια και σε βιταμίνες όπως βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη C, προβιταμίνη Α-καροτίνη- και έχουν αντιοξειδωτική δράση. Έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και πρωτεΐνες και δεν επιβαρύνουν τον οργανισμό με λίπη.
Στην προσπάθειά να εκτιμήσουμε τη διατροφική αξία των χόρτων δεν θα έπρεπε να κάνουμε αποδόμηση των χόρτων στη χημική τους ανάλυση, γιατί είναι η λογική της τροφής - χάπι, που κατασκευάζει ο άνθρωπος σε εργαστήρια.
Για τον σύγχρονο άνθρωπο τα χόρτα, αποτελούν συμπλήρωμα της διατροφής-δεύτερο πιάτο, αλλά είναι η βάση της διατροφής πολλών θηλαστικών-πρώτο πιάτο. Θα μπορούσαν να είναι ιδανική τροφή για τον σύγχρονο άνθρωπο που πάσχει από ασθένειες που έχουν σχέση με την υπερκατανάλωση λιπών, πρωτεϊνών και υδατανθράκων. Έθρεψαν γενιές και γενιές Ελλήνων διατηρώντας τους λεπτούς και υγιείς.
Συνδυάζονται με όλες τις τροφές και μπορεί ο οργανισμός μας να τις μεταβολίσει. Δεν επιβαρύνουν ούτε το έντερο αλλά και ούτε υπερφορτώνουν τα όργανά μας. Επιπλέον δεν αφήνουν άχρηστα κατάλοιπα στον οργανισμό.
Τα άγρια χόρτα που συλλέγονται κοντά στον τόπο διαμονής μας αποτελούν:
Φυσική διατροφή
Παράγονται με φυσικό τρόπο χωρίς εισροές παρά μόνο με τις βροχές και είναι συμβατή και αναγνωρίσιμη τροφή για τον ανθρώπινο οργανισμό που είναι μέρος του φυσικού οικοσυστήματος όπου διαμένει.
Η σύγχρονη βιομηχανική γεωργία είναι προσανατολισμένη στην παραγωγή τροφίμων για εξαγωγή,βιάζοντας τη γη,μολύνοντας τον αέρα,τα υπόγεια νερά-υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων.
Η σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων επιβάλλει τα τρόφιμα - σκουπίδια προωθώντας τα ως εμπλουτισμένα τρόφιμα ή λειτουργικά τρόφιμα ή προβιοτικά τρόφιμα σε ένα παγκόσμιο πείραμα αντοχής του ανθρώπινου οργανισμού.
Η φυσική διατροφή που στηρίζεται στα άγρια και ήμερα χόρτα και λαχανικά δεν έχει καμία σχέση με τη διατροφή που λανσάρει η σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων, που εκτοπίζει τη φυσική διατροφή, την απόλυτα συμβατή με τον ανθρώπινο οργανισμό. Η διατροφή που επιβάλλει η αγορά είναι μια δοκιμασία αντοχής για επιβίωση του ανθρώπου.
Το θρεπτικό ισοδύναμο
Το μάρκετινγκ της αγοράς τροφίμων υποστηρίζει:
"Πέρα από τα κατάλοιπα που μπορεί να έχουν οι τροφές από φυτοφάρμακα, λιπάσματα, συντηρητικά, θεωρούνται όλες θρεπτικά ισοδύναμες. Με αυτή τη λογική ακόμη και οι τροφές που παράγονται από υδροπονία -δίχως χώμα-και οι τροφές που παράγονται από γενετικά τροποποιημένους σπόρους θεωρούνται θρεπτικά ισοδύναμες με τις τροφές της φύσης". Η απάντηση είναι: Για τα χόρτα δεν ισχύει ο νόμος του μάρκετινγκ.
Εξάλλου τα άγρια χόρτα είναι πιο ακριβά και τα προτιμούμε έναντι των καλλιεργημένων, γιατί είναι τροφή της φύσης.
Η ασφάλεια των τροφίμων
Η ασφάλεια των τροφίμων θέτει τα επιτρεπτά όρια στα κατάλοιπα από τις αγροχημικές εισροές.
Ασφαλής τροφή είναι κατά συνέπεια μια τροφή με κατάλοιπα. Δεν έχει σχέση με την καθαρή τροφή, τη φυσική τροφή.
Για τα καλλιεργήσιμα χόρτα θα είχε αξία αυτή η σήμανση, αλλά για τα άγρια χόρτα που τα καλλιεργεί η ίδια η φύση χωρίς εισροές και με το νεράκι της βροχής αυτή η σήμανση δεν έχει αντικείμενο, αν τα συλλέγουμε από μέρη με μικρή περιβαλλοντική ρύπανση.
Χόρτα βιολογικά
Στις βιολογικές λαϊκές αγορές πωλούνται άγρια χόρτα. Η πιστοποίηση « βιολογικά» έχει να κάνει με τα χωράφια από όπου συλλέγονται τα χόρτα άρα κατ’ επέκταση με τον παραγωγό. Στα καταστήματα τροφίμων μπορούμε να τα βρούμε πάντα συσκευασμένα με το όνομα του παραγωγού και την πιστοποίηση του οργανισμού που πιστοποιεί τον παραγωγό. Στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων μπορούμε να βρούμε και συσκευασμένα αλλά και χύμα τα χόρτα, όπως και στις λαϊκές αγορές βιολογικών προϊόντων. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ότι με τα χόρτα τρώει σαν βασιλιάς ο απλός λαός.
Συλλογή των άγριων χόρτων
Η συλλογή των χόρτων αρέσει τόσο πολύ σε μερικούς ανθρώπους που ομολογούν ότι ακόμα και αν αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και απαγορεύεται να τα καταναλώνουν, αυτοί εξακολουθούν να συλλέγουν χόρτα . Αλλά δεν διστάζουν να μαζεύουν χόρτα και για άλλους φίλους τους πέρα από τα δικά τους, απλά γιατί τους αρέσει να μαζεύουν χόρτα! Τελικά, η συλλογή των χόρτων είναι τέχνη ζωής.
Επίσης είναι εφόδιο για τη ζωή, αφού μπορούν 12 μήνες το χρόνο να είναι καθημερινά ένα πιάτο στο τραπέζι μας. Είναι από τις απλές μικρές χαρές της ζωής μας, που μας δίνουν ένα αίσθημα ευχαρίστησης και μας κάνουν ευτυχισμένους.
Σε χώρες έντονα βιομηχανικές λείπουν τα άγρια χόρτα τελείως από το σιτηρέσιό τους. Πιθανότατα λόγω της όξινης βροχής να θεωρούνται μολυσμένα. Αλλά και σε άλλες χώρες μη βιομηχανικές είναι τελείως άνοστα, ίσως λόγω των πολλών βροχοπτώσεων.
Όταν συλλέγουμε μόνοι μας τα χόρτα πρέπει να αποφεύγουμε τη συλλογή τους σε τόπους που είναι: δίπλα από δρόμους με συχνή κυκλοφορία ( μια απόσταση 150 μέτρων είναι ικανοποιητική), κοντά σε σκουπιδότοπους, κοντά σε εργοστάσια,κοντά ή και μέσα σε αγρούς εντατικής καλλιέργειας, γιατί όλα αυτά τα μέρη είναι επιβαρυμένα από περιβαλλοντική μόλυνση. Επίσης δεν μαζεύονται μέσα από βάλτους γιατί έχουν βαριά μυρωδιά.
Η συλλογή των χόρτων γίνεται σε τρεις χρονικές περιόδους:
Το φθινόπωρο και στην αρχή του χειμώνα η συλλογή των ριζών, των βολβών και των γουλιών. Την ίδια χρονική περίοδο αλλά και ολοχρονίς γίνεται η συλλογή των πράσινων μερών. Στην αρχή της άνοιξης γίνεται η συλλογή των τρυφερών βλαστών και των ανθών.
Ιδιαίτερες φροντίδες για τη συλλογή
- Τα φύλλα και οι βλαστοί και οι ανθισμένες κορυφές συλλέγονται το απόγευμα ενώ οι καρποί και τα άνθη συλλέγονται το πρωί.
- Συλλέγουμε κατά προτίμηση την ποσότητα που θα καταναλώσουμε αυθημερόν ή το πολύ για μια εβδομάδα..
- Πρέπει να αποφεύγουμε τις νάιλον σακούλες γιατί ανάβουν εύκολα τα χόρτα μέσα σε αυτές, μαραίνονται και κιτρινίζουν.
Σχόλιο:
Καταναλωτική ή υπερκαταναλωτική κοινωνία είναι η κοινωνία στην οποία:
Οι περισσότεροι άνθρωποι ξοδεύουν χρήματα που δεν έχουν ακόμη κερδίσει, για να αγοράσουν πράγματα που δεν χρειάζονται ακόμη, για να ξοδέψουν ώρες που δεν τους περισσεύουν. Και όλα αυτά για να εντυπωσιάσουν τους γείτονες τους, που δεν ενδιαφέρονται για αυτούς. Οι γείτονες δεν ενδιαφέρονται για αυτούς, γιατί δεν τους γνωρίζουν. Δεν τους γνωρίζουν γιατί δεν έχουν χρόνο, δεν έχουν χρόνο γιατί τον σπαταλάνε για να αγοράσουνε πράγματα που δεν τους χρειάζονται, και αγοράζουνε πράγματα που δεν τους χρειάζονται γιατί σπαταλάνε χρήματα που δεν έχουνε ακόμη κερδίσει.
Ποια χόρτα είναι φαγώσιμα;
Τα χόρτα τα αναγνωρίζουμε από το φύλλωμά τους, από το σχήμα τους, το χρώμα τους και όλα γενικά τα χαρακτηριστικά τους. Οι δυσκολίες είναι μεγάλες γιατί υπάρχουν πολλές παραλλαγές του ίδιου χόρτου. Τα ίδια χόρτα αλλάζουν χαρακτηριστικά από περιοχή σε περιοχή. Στην ίδια ακόμη περιοχή, δίπλα - δίπλα , αν το ένα είναι μικρότερο και το άλλο μεγαλύτερο τα φύλλα τους αλλάζουν σχήμα αλλά και χρωματισμούς. Το ίδιο είδος χόρτου, αν φύεται σε ίσκιο ψηλώνει για να βρει τον ήλιο και αν φύεται σε ξέφωτο, τα χρώματά του είναι πιο ανοικτά αλλά και δεν έχει ύψος. Πολλές φορές έχουν άλλα τοπικά ονόματα παρόλο αν και είναι ακριβώς τα ίδια με τα χόρτα μιας άλλης περιοχής. Τα χόρτα που είναι στη πρώτη γραμμή και περιζήτητα σε μια περιοχή σε μια άλλη περιοχή ούτε καν τα ξέρουν και δεν τα μαζεύουν.
Οι γιαγιάδες συμβουλεύουν:
Τα χόρτα που τρώγονται έχουν γάλα στη ρίζα τους.
Ότι είναι καθιστό τρώγεται.
Να προτιμάτε τα καθιστά χόρτα και όχι τα όρθια.
Κάποια είδη χόρτων είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο.
Στην Ελλάδα έχουν «αναφερθεί» δυο περιστατικά από κατανάλωση χόρτων. Το πρόσφατο περιστατικό είχε να κάνει με το λεγόμενο λαϊκά
"διαβολόχορτο", που ήταν μαζί με βλήτα ή βλίτα και καταναλώθηκε προκαλώντας ατροπικό φαινόμενο δρώντας πάνω στο νευρικό σύστημα. Το
διαβολόχορτο είναι όρθιο χόρτο με άσπρο λουλούδι και φύλλο που μοιάζει με πλατανόφυλλο σε αντίθεση με το
βλήτο που έχει φύλλωμα λείο στα άκρα του και όχι δαντελωτό. Συνήθως μαζί με τα βλίτα μαζεύουν ένα χόρτο που λέγεται
στίφνος και τα μαγειρεύουν μαζί.
Ας θυμηθούμε και
το κώνειο που δηλητηρίασε τον Σωκράτη.
Το κώνειο είναι το έγχυμα του
βρομόχορτου που λέγεται και
βρωμούσα και έχει την μυρωδιά ποντικού.
Το
διαβολόχορτο είναι η γνωστή
μπελαντόνα με γεύση υπόξινη και οπωσδήποτε με άσχημη μυρωδιά. Τοξική είναι και η ρίζα του σέλινου. Δηλητηριώδης είναι και η πικροδάφνη. Ας μη ξεχνάμε και το μανδραγόρα ή σερνικοβότανο γιατί βοηθάει τη γονιμότητα της γυναίκας, αλλά που η κατανάλωσή του προκαλεί διάφορες παρενέργειες στον άνθρωπο από παραισθήσεις, απώλεια μνήμης κ.λ.π.
Συμβουλή:
Ότι δεν ξέρουμε το αποφεύγουμε! Μερικοί έχουν μάθει ένα είδος χόρτων ή δύο ή περισσότερα και αυτά μαζεύουν. Άλλοι όταν μαζεύουν χόρτα μαζεύουν ένα είδος και άλλοι διάφορα είδη.
Η αποθήκευση των χόρτων
Ο καλύτερος τρόπος αποθήκευσης είναι να τα μαράνουμε για 10 λεπτά με λίγο νερό στη κατσαρόλα να τα στραγγίσουμε και να τα μοιράσουμε σε πακέτα των 500 γραμμαρίων να τα κλείσουμε καλά σε σακούλες και να τα βάλουμε στη κατάψυξη. Διατηρούνται για περίπου 8 μήνες.
Τα χόρτα σε πολλά μέρη τα παστώνουν.
Πως τρώγονται
Στην μεσογειακή διατροφή είναι απαραίτητα στο καθημερινό διαιτολόγιο. Τα άγρια χόρτα μπορούν να φαγωθούν ωμά στη σαλάτα, ή βρασμένα, ή να πιούμε το ζουμί τους προσθέτοντας λίγο λεμόνι. Επίσης παστώνονται ή τσιγαρίζονται και ακόμη γίνονται χορτόπιτες και χορτόσουπες.
Όλα τα χόρτα μπαίνουν στη σαλάτα. Φυσικά τα ωμά χόρτα είναι θρεπτικότερα από τα βρασμένα γιατί με το βρασμό καταστρέφονται όλες οι βιταμίνες τους. Μπορούν να περιέχονται στη σαλάτα μαζί με άλλα λαχανικά και ακόμη όταν είναι βρασμένα μπορούμε να έχουμε μια ποικιλία χόρτων γιατί είναι σαφώς πιο νόστιμη και θρεπτική.
Οι σαλάτες μπορούν να έχουν σπανάκι, ή μάραθο, οτιδήποτε χόρτο, τα πάντα.. Αν πρόκειται να τα καταναλώσουμε σαν σαλατικό, μπορούμε να μαζέψουμε διαφόρων ειδών γλυκά χόρτα, όπως επίσης και για χορτόπιτα. Η καλή πίτα θέλει σαράντα ειδών χόρτα.
Αλλά αν πρόκειται να τα βράσουμε, τότε πρέπει όχι μόνο να μαζέψουμε ένα είδος αλλά και του ίδιου μεγέθους για να έχουμε το ίδιο σημείο βρασμού. Το βράσιμο διαφορετικών ειδών χόρτων απαιτεί ιδιαίτερη δεξιοτεχνία. Πρέπει να ξέρουμε αν τα χόρτα βράζουν στον ίδιο χρόνο ή σε διαφορετικό για να τα βάλουμε πρώτα ή τελευταία στην κατσαρόλα. Και οπωσδήποτε τα χόρτα δεν θέλουν πολύ βράσιμο.
Επίσης τα πικρά τα βράζουμε σε πιο πολύ νερό για να ξεπικρίσουν, τους βολβούς που είναι ακόμη πιο πικροί τους βράζουμε ανανεώνοντας το νερό τους.
Γενικά το βράσιμο των χόρτων γίνεται σε όσο το δυνατόν λίγο νερό για να διατηρήσουν τη γεύση τους και τις ουσίες τους.
