Herbal Medicine-Βοτανοθεραπεία Από την αρχαιότητα,τα βότανα εκτιμήθηκαν για τις αναλγητικές και θεραπευτικές τους ικανότητες. Σήμερα ένα ποσοστό περίπου 75% των φαρμάκων μας βασίζονται στις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών. Οι κοινωνίες μας, διά μέσου των αιώνων, ανέπτυξαν τις δικές τους παραδόσεις για να καταφέρουν να κατανοήσουν τα φαρμακευτικά φυτά και τις χρήσεις τους. Κάποιες από αυτές τις παραδόσεις και τις ιατρικές πρακτικές μπορεί να μας φαίνονται παράδοξες και μαγικές, ενώ κάποιες άλλες λογικές και ορθολογιστικές, όλες τους όμως είναι προσπάθειες να ξεπεραστούν οι ασθένειες και ο πόνος και στο τέλος-τέλος να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής. Αυτά με λίγα λόγια ορίζουν την βοτανοθεραπεία.
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα 1. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα 1. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Σάββατο 29 Μαρτίου 2025

Η λουνάρια/Lunaria annua "η νεράιδα του φεγγαριού"

Κάθε που έχουμε έκλειψη και βλέπω το φεγγάρι θυμάμαι τους αντιπροσώπους του στη Γη. 
Η λουνάρια/Lunaria annua είναι το βότανο του φεγγαριού και η νεράιδα του, που φέρνει ομορφιά, 
τύχη και χρήματα  στο σπίτι!
Στη γλώσσα των λουλουδιών, το φυτό αντιπροσωπεύει την τιμιότητα, 
τα χρήματα
και την ειλικρίνεια. 
Στη μαγεία, το πανέμορφο λουλούδι της ειλικρίνειας το θεωρούσαν προστατευτικό, καθώς, όπως έλεγαν,  κρατούσε μακριά τα τέρατα, ενώ παράλληλα συμβόλιζε και συμβολίζει τον πλούτο!
Σε ξόρκια για την ευημερία, με τους επίπεδους λοβούς του, που όταν είναι ώριμοι είναι ασημένιοι και μοιάζουν με νομίσματα, το θεωρούσαν το σύμβολο του πλούτου. 
Σε μια παλιά σωζόμενη συνταγή για μια αλοιφή για το "πέταγμα των μαγισσών", καταγεγραμμένη από τον Βαυαρό γιατρό Johannes Hartlieb γύρω στο 1440, στο βιβλίο του, η Lunaria αναφέρεται ως το βοτανικό συστατικό της αλοιφής, η ίδια αντιστοιχούσε αστρολογικά στο φεγγάρι και επομένως την συνέλεγαν κάθε Δευτέρα, ημέρα της σελήνης.
Ο Johannes Hartlieb έγραψε μια επιτομή για τα βότανα, ανάμεσα στο 1440 και το 1456.
Το βιβλίο του Harlieb διαθέτει 160 εικονογραφήσεις που πλαισιώνουν τις περιγραφές των φαρμακευτικών χρήσεων των βοτάνων και 
θεωρείται ότι είναι το μοναδικό πλήρως εικονογραφημένο βοτανολόγιο από την περίοδο των incunabula της γερμανικής ιστορίας. 
Εκτός από την αναπαραγωγή της φύσης, το βιβλίο περιλαμβάνει πρόσθετα κεφάλαια, από άγνωστη πηγή, σχετικά με τα φάρμακα, που προέρχονται τόσο από βότανα όσο και από ζώα. 
Επίσης, το βιβλίο  περιέχει και διάφορες απαγορευμένες τεχνικές, για δεισιδαιμονία και τη μαγεία, ανάμεσά τους και την παλαιότερη περιγραφή της αλοιφής για το "πέταγμα των μαγισσών"
Κάθε κεφάλαιο του, ακολουθεί ένα παραδοσιακό σύστημα βοτανικής ταξινόμησης που προέρχεται από τον Μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο Θεόφραστο. 
Αρχικά το βότανο ονομάζεται και στη συνέχεια δίνονται πληροφορίες σχετικά με την τοποθεσία του και τις απαραίτητες συνθήκες για την ασφαλή φύλαξή του προς κατανάλωση. 
Αυτές οι λεπτομέρειες ακολουθούνται από περιγραφές της επίδρασής του στον οργανισμό και συνταγές για την προετοιμασία του. 
Έτσι, το λάχανο, όπως περιγράφουν λεπτομερώς οι Irmgard Müller και Michael Martin, συνταγογραφείται για τους πονοκεφάλους επειδή είναι δροσερό και υγρό και οι πονοκέφαλοι τρέχουν ζεστοί και ξηροί. 
Σε άλλο σημείο, αναφέρεται πως ο πόνος καταπολεμάται με τον πόνο, όπως στην περίπτωση της πρότασης του Hartlieb ότι οι πονόδοντοι πρέπει να τρίβονται με τσουκνίδα. 
Για τα ζώα χαρακτηριστικά, σε μια περιγραφή για τα ελάφια προτείνει να τρίβονται με Lepidium latifolium για να απομακρύνουν τα βέλη των κυνηγών. 
Το Peganum harmala,  μπορεί να μεταμφιεστεί σε σιτάρι και να ταΐσει τα πουλιά, τα οποία στη συνέχεια θα πέσουν από τον ουρανό σε κατάσταση σύγχυσης και μια δόση ξυδιού θα τα επαναφέρει γρήγορα στην πτήση.
Για τον μανδραγόρα, μια ρίζα που θεωρείται δυνητικά θανατηφόρα για όποιον τη συλλέγει, ο Konrad von Megenberg είχε προτείνει ότι οι μαγικές ιδιότητές της θα έπρεπε να κρατηθούν μυστικές από τους κοινούς θνητούς. 
Ο Johannes Hartlieb, που ο μελετητής Albrecht Classen τον αποκαλεί "έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς για τη μαγεία στον ύστερο Μεσαίωνα", προχωρεί ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της συζήτησής του για το ιεροβότανο, γράφοντας ότι "όποιος γνωρίζει τα μυστικά του και αποκαλύπτει τις αρετές του ιεροβότανου θα υποστεί την οργή του Θεού"
Και έρχομαι πάλι στην λουνάρια

Με τους αποξηραμένους βλαστούς της διακοσμούσαν  τους εσωτερικούς χώρους για να προσελκύσουν την τύχη, συνήθεια που  πλέον έχει εγκαταλειφθεί. 
Τα πιο παλιά χρόνια μάζευαν το βότανα και έκαναν μικρές ανθοδέσμες για  "γούρι"  αλλά και γιατί έμενε αναλλοίωτο για χρόνια.
Και ναι, έλεγαν οι άνθρωποι των χωριών τότε, αν βρεις στο δρόμο σου το "γούρι"  δεν  το περιφρονείς!
Οι κοινές ονομασίες  του βοτάνου είναι πολλές και  κάποιες είναι  χαρακτηριστικές των ιδιοτήτων του.
Και καθώς οι άνθρωποι, από την αυγή της ιστορίας, απέδωσαν στα βότανα,
στα  φυτά και τα δέντρα  μυστικιστικές δυνάμεις  και συμβολισμούς που  διατηρούνται ακόμη μέσα στον κύκλο της ζωής, έτσι και για την λουνάρια! 
Τα μυστικά και " ιερά" νοήματα των βοτάνων και των λουλουδιών πέρασαν από γενιά σε γενιά μέχρι τη  σύγχρονη εποχή, αν και σήμερα είναι πολύ λίγοι αυτοί που κατανοούν πραγματικά τις ιδιότητες και τις δράσεις των, οι περισσότεροι τις επαναλαμβάνουν μηχανιστικά όπως και τα έθιμα.
Η λουνάρια  είναι  ετήσιο φυτό από την οικογένεια  της μουστάρδας/Brassicaceae 
του γένους Lunaria με
binomial name - Lunaria annua L.
Ευδοκιμεί  στα σκιερά σημεία των δασών συνήθως στις ημιορεινές περιοχές, σε υγρά  και  ασβεστούχα εδάφη, αλλά και καλλιεργείται στους κήπους για τα όμορφα άνθη της. 
Είναι αυτοφυής στη Μεσόγειο και τη ΝΔ Ασία, και  έχει πολιτογραφηθεί σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. 
Τα φυτά ανθίζουν από τον Απρίλιο και τα  άνθη τους έχουν σχήμα σταυρού σε όμορφο  μωβ-λιλά χρώμα και είναι  άοσμα, αν και  υπάρχουν  ποικιλίες  με λουλούδια αρωματικά, η πολυετής ποικιλία  Lunaria Rediviva  έχει λευκά άνθη.
Τα άνθη είναι διατεταγμένα σε τσαμπιά, και  χρησιμοποιούνται  συχνά σαν διακοσμητικά στις ανθοδέσμες.
Αργά το καλοκαίρι, οι  επίπεδοι ημιδιαφανείς λοβοί  που συμβολίζουν τα χρήματα, αντικαθιστούν τα όμορφα λουλούδια.
...εκείνα τα παλιά χρόνια στην κουζίνα...
Τα φρέσκα φύλλα και τα  βλαστάρια τα ανακάτευαν  ωμά σε σαλάτες ή τα μαγείρευαν με άλλα λαχανικά. 
Τα λουλούδια τα χρησιμοποιούσαν για να δώσουν εντυπωσιακό χρώμα στις πράσινες  σαλάτες, στο λευκό ξύδι και τις κρέμες στη ζαχαροπλαστική.
Οι ρίζες μαγειρεύονταν με πολλούς τρόπους  όπως και της σκορτσονέρα, με άλλα λαχανικά, ή και τηγανίζονταν ή αφού τις έβραζαν τις ανακάτευαν με πατάτες και καρότα.
Τους σπόρους τους έκαναν σάλτσα  σε αντικατάσταση των σπόρων της μουστάρδας!
                   Κείμενο και επιμέλεια κειμένου:ntina/thalia

Τετάρτη 19 Μαρτίου 2025

Flora Graeca: To σπάνιο αριστούργημα βοτανολογίας

Flora Graeca/ελληνική χλωρίδα, ονομάζεται ένα από τα πιο σπάνια και -με όρους ανταλλακτικής αξίας- το πολυτιμότερο εικονογραφημένο βιβλίο βοτανικής που υπάρχει στη διεθνή βιβλιογραφία.
Περιεχόμενα της Flora Graeca είναι αυτοφυή φυτά της Ελλάδας
Flora Graeca.
Η σπάνια και γεμάτη κρυμμένους θησαυρούς ελληνική χλωρίδα, που αντικατοπτρίζει τον πλούτο και την ποικιλότητα του φυσικού κόσμου της Μεσογείου.
Όλος αυτός ο πλούτος και η ομορφιά, που βρίσκονται παντού γύρω μας, αλλά ελάχιστοι αναγνωρίζουν, παρακίνησε, στα τέλη του 18ου αιώνα, τον Άγγλο καθηγητή Βοτανικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, John Sibthorp, να εξορμήσει στη χώρα μας και να δημιουργήσει ένα μνημειώδες 10τομο έργο με τον τίτλο "Flora Graeca", μια βοτανολογική Βίβλο, στην οποία περιέχονται 966 υδατογραφίες από τα αποξηραμένα φυτά που συνέλεξε ο John Sibthorp και φιλοτέχνησε ο Αυστριακός καλλιτέχνης Ferdinand Bauer.
Η Flora Graeca είναι το σπανιότερο και πολυτιμότερο επιστημονικό βιβλίο βοτανικής, το οποίο προέρχεται από την εποχή των ξένων φιλελλήνων περιηγητών στον ελλαδικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 
Ένα έργο που στοίχισε τη ζωή στον ίδιο τον John Sibthorp, εξαιτίας των κακουχιών και των λοιμωδών νόσων της ελληνικής υπαίθρου, αλλά και ολόκληρη την περιουσία του εύπορου Άγγλου βοτανολόγου, καθώς το έργο χρειάστηκε 34 χρόνια προκειμένου να δημοσιευθεί (1806-1840).
Τα ταξίδια του John Sibthorp στην ανεξερεύνητη για τους Δυτικούς Ελλάδα των προεπαναστατικών χρόνων, έφεραν για πρώτη φορά στο φως της Επιστήμης και της Φυσικής Ιστορίας, είδη φυτών άγνωστα και καταγεγραμμένα μόνο μέσα σε αρχαίες αφηγήσεις και συγκεχυμένες περιγραφές των ομηρικών, κλασικών και ύστερων χρόνων της αρχαιότητας, από τον Όμηρο, 
τον Αριστοτέλη, 
τον Θεόφραστο, 
τον Διοσκουρίδη και άλλους.
Το έργο του Sibthorp δεν είναι ένα στείρο και κλινικό εργαστηριακό έργο. 
Είναι προϊόν της «ζώσας» επιστήμης, της αποκάλυψης της σχέσης του φυσικού κόσμου με τον άνθρωπο. 
Ο Άγγλος ερευνητής δεν εντόπιζε μόνο τα σπάνια είδη φυτών, αλλά παρατηρούσε το χώρο στον οποίον ενδημούν, τη συμβιωτική σχέση τους με τους απλούς ανθρώπους που είχαν ανακαλύψει τις ιδιότητές τους και τις πρακτικές εφαρμογές τους στην ιατρική. 
Αναζήτησε τις ρίζες της ετυμολογίας των ονομασιών τους, για να ξετυλίξει τη διαδρομή από τα αρχαιοελληνικά και βυζαντινά χρόνια μέχρι την εποχή του.
ο John Sibthorp έγινε καθηγητής της βοτανολογίας στην Οξφόρδη σε ηλικία 24 ετών. 
Πήρε την έδρα του πατέρα του και αποφάσισε ότι ο τρόπος με τον οποίο θα γινόταν γνωστός στην Ευρώπη για τη συνεισφορά του στη βοτανική θα ήταν να εξερευνήσει τα τελευταία ανεξερεύνητα φυτά της Ευρώπης. 
Ήταν τα φυτά της χώρας μας. 
Ξεκίνησε το 1794 και έκανε ένα ταξίδι προς τη Βιέννη αρχικά, όπου γνώρισε έναν καταπληκτικό ζωγράφο τον Ferdinand Bauer.
Όμως η ιστορία αρχίζει από πολύ παλιά, όταν ο Γάλλος βοτανολόγος Joseph Pitton de Tournefort ταξίδεψε στα νησιά του Αιγαίου, με οδηγό τα βοτανικά κείμενα του ιατρού Διοσκουρίδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ. 
Οι δυο τόμοι που εκδόθηκαν μετά το θάνατό του τον έκαναν διάσημο.
Ο φοιτητής του, Ουίλιαμ Σέραρντ, συνέχισε το έργο του και παρέδωσε τη δική του συλλογή στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης μαζί με ένα κληροδότημα που χάρη σε αυτό ιδρύθηκε η έδρα της Βοτανικής. 
Ο Humphry Sibthorp  ανέλαβε την έδρα και ο γιός του την κληρονόμησε το το 1782.
Ο νεαρός και φιλόδοξος John Sibthorp θέλοντας να αφήσει το δικό του στίγμα στην ιστορία της βοτανολογίας, ταξίδεψε με τον Μπάουερ στην Σικελία, 
την Κρήτη, 
τη Μήλο, 
την Κίμωλο, 
τη Σίφνο, 
την  Υδρα, 
την Αίγινα και, τελικά, την Κωνσταντινούπολη.
Εκεί γνωρίστηκε με τον γεωλόγο και γεωγράφο Τζον Χόκινς και συνέχισαν εξερευνώντας τη Ρόδο, 
τη Λέρο, 
την Πάτμο, 
τα Κουφονήσια, 
τη Νάξο, 
τη Σίκινο, 
τη Φολέγανδρο, την Κίμωλο. 
Στην Αθήνα έφτασαν το 1787. 
Από εκεί ταξίδεψαν κυρίως στην ηπειρωτική χώρα από την Πεντέλη μέχρι το Άγιο όρος και τον Παρνασσό, συλλέγοντας ακατάπαυστα βότανα και φυτά. 
Επέστρεψαν στην Αγγλία το 1787, μετά από τριάμισι  χρόνια.
Το 1794  ο John Sibthorp και ο Χόκινς επέστρεψαν στην Ελλάδα και το 1795 ξεκίνησαν την εξερεύνηση της Πελοποννήσου. 
Από εκεί πέρασαν στα Ιόνια και επέστρεψαν στην Αγγλία. 
Αυτό θα ήταν το τελευταίο ταξίδι του John Sibthorp στην Ελλάδα.
Στις 8 Οκτωβρίου του 1795 ο 38χρονος άγγλος ευγενής επέστρεψε στην Οξφόρδη, ταλαιπωρημένος και εξουθενωμένος από την ελονοσία  που τον κατέτρωγε και τη φυματίωση που οι γιατροί διέγνωσαν με μεγάλη καθυστέρηση.  
Πέθανε μετά από 4 μήνες αφήνοντας απαρηγόρητους τους φίλους και τους υπηρέτες του που δεν καταλάβαιναν γιατί είχε δώσει τη ζωή του για τα ξερά αγριόχορτα που κουβαλούσε.
Στη διαθήκη του άφησε όλο το υλικό που συνέλεξε στη Βιβλιοθήκη της Οξφόρδης. 
Ο Χόκινς, σύντροφός του στην μεγάλη ταξιδιωτική περιπέτεια στην ελληνική φύση, ανέλαβε να ταξινομήσει το έργο του.
Από τα αποξηραμένα φυτά του John Sibthorp, 966 έγιναν πανέμορφες εικόνες που γέμισαν τους 10 τόμους της έκδοσης Flora Graeca. 
Άλλα 2.600 είδη ταξινομήθηκαν στην έκδοση Ρrodromus. 
Συνολικά το 30% της χλωρίδας του ελληνικού κόσμου. 
Το όλο εκδοτικό έργο ολοκληρώθηκε το 1840. 
Τυπώθηκαν 25 πολύτιμα αντίτυπα εκείνη τη χρονιά και άλλα 40 πέντε χρόνια αργότερα.
Ήταν μια σπάνια, πανάκριβη (κάθε αντίτυπο στοίχιζε 250 λίρες) και πολύτιμη έκδοση έμεινε μέχρι το 2007 και 167 χρόνια από την πρώτη έκδοση καλά φυλαγμένη στη βιβλιοθήκη Βodleian της Οξφόρδης, οπότε  και εκδόθηκε ένα απάνθισμα της Flora Graeca. 
Στην έκθεση της Γενναδείου Βιβλιοθήκης υπάρχει η δεκάτομη σπάνια σειρά από την δεύτερη έκδοση του έργο.

Δευτέρα 10 Μαρτίου 2025

Από τη χλωρίδα της Ελληνικής Γης - serapias orientalis/σεράπιας η ανατολική

Serapias orientalis
-. θα τη βρούμε στην νότια Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου. 
-. ξεχωρίζει από τα άλλα είδη, καθώς έχει κοντό ύψος, 
ωοειδή και πυκνή ταξιανθία, και πλάγιους λοβούς υποχειλίου προεξέχοντες από το σωλήνα που σχηματίζουν τα σέπαλα και τα πέταλα. 
-. μαζί με τα τυπικά φυτά παρατηρούνται μερικά με σκουρόχρωμο χείλος, τα οποία αναφέρονται ως Serapias orientalis var. cordigeroides.
-. ανθίζει νωρίς, Μάρτιο-Απρίλιο.
-. θα τη βρούμε σε υψόμετρο από 200 έως 1000μ
κα σε ακαλλιέργητους αγρούς και σε όρια καλλιεργούμενων αγρών, όπως 
σε φρύγανα,
λιβάδια, 
ελαιώνες
Γεωγραφική εξάπλωση της σεραπιάς - 
-. θα τη βρούμε στην Ανατολική Κεντρική Ελλάδα, 
στη Στερεά Ελλάδα, 
στην Πελοπόννησος, 
στην Κρήτη, 
στις Κυκλάδες, 
στο Ανατολικό Αιγαίο, 
στην Ελαφόνησος, 
στον Μαλέα, 
στην Πεντέλη!
-. η σεραπιάς είναι tracheophytes,
angiosperms,
μονοκοτυληδονο
της οικογένειας των Orchidaceae
του γένους Serapias
με 
binomial name Serapias orientalis