Η πικραγγουριά/Ecballium elaterium, είναι φυτό της οικογένειας των κολοκυνθοειδών, συγγενικό φυτό με την κολοκυθιά, την αγγουριά και
την καρπουζιά.
Είναι έρπων ετήσιο φυτό, το οποίο είναι αυτοφυές της ευρύτερης περιοχής της Αρχαίας Θουρίας.
Το φυτό επίσης έχει προσαρμοστεί και σε άλλες περιοχές στις οποίες εισήχθη ως καλλωπιστικό.
Το βότανο είναι δηλητηριώδες, όμως χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς από την αρχαιότητα.
Οι καρποί περιέχουν επίσης τη δηλητηριώδη ουσία ελατηρίνη.
Το βότανο φτάνει σε ύψος τα 30 εκατοστά και σε διάμετρο το ένα μέτρο.
Κάνει έντονα κίτρινα μονόοικα άνθη, δηλαδή τα άνθη είναι είτε αρσενικά είτε θηλυκά, αλλά υπάρχουν δύο άνθη πάνω στο φυτό.
Το βότανο μπορεί να αυτογονιμοποιηθεί.
Η ανθοφορία του διαρκεί από τον Ιούνιο μέχρι το Αύγουστο.
Το επιστημονικό όνομά του το φυτό το πήρε επειδή όταν κάποιος αγγίξει τους ώριμους καρπούς, αυτοί ανοίγουν και οι σπόροι εκτοξεύονται παντού.
Οι καρποί καλύπτονται από τριχίδια.
Όλα τα μέρη του βοτάνου έχουν γεύση πικρή και δυσάρεστη.
Σύμφωνα με τον Henri Braconnot περιέχει μια αμυλώδη ουσία, μια εκχυλισματική ουσία, όχι καθαρτική, φυτικό λεύκωμα και διάφορα άλατα.
Το 1831 απομονώθηκε ένα κύριο συστατικό της πικραγκουριάς που ονομάστηκε ελατηρίνη/elaterin. Η ελατηρίνη είναι μια πικρή λευκή κρυσταλλική δηλητηριώδης καθαρτική ουσία που λαμβάνεται ειδικά από την πικραγγουριά και την άγρια κολοκύθα/Citrullus colocynthis
Η ελατηρίνη είναι αυτή που δίνει στο χυμό των καρπών της πικραγγουριάς την εξαιρετικά πικρή και δριμεία γεύση.
Ιστορικά στοιχεία:
Φυτό πολύ γνωστό από την αρχαιότητα.
Το θεωρούσαν πανφάρμακο για όλες τις αρρώστιες και το καλλιεργούσαν στους κήπους για ιατρική χρήση.
Ο Ιπποκράτης το συνιστούσε για καρκίνους του πεπτικού συστήματος -"καρκίνου γενομένου ..διδόναι πίνειν ελατήριον"-, σημειώνοντας ότι ο ασθενής έπρεπε να είναι σε καλή φυσική κατάσταση για να το πιει, μια και το ρόφημα είναι ισχυρό καθαρτικό.
Ο Ιπποκράτης αναφέρει ακόμη πως έδωσε σε μια κατσίκα να φάει πικραγγουριά για να δώσει το γάλα της να το πιει ένα παιδάκι για καθάρσιο.
Ο τρόπος χορήγησης τέτοιου καθάρσιου ήταν γνωστός από την αρχαιότητα.
Ο Πλίνιος αναφέρει ότι από τη πικραγγουριά παρασκευάζεται το "ελατήριον", ο αποξηραμένος στον ήλιο χυμός του καρπού, που θεωρούσε ότι βοηθά για πολλές αρρώστιες των ματιών,
των δοντιών,
των όγκων των αυτιών,
την κώφωση,
την ψώρα και άλλα.
Ο Θεόφραστος αναφέρει τις ρίζες της για την θεραπεία σε ψωρίαση των ζώων.
Οι αρχαίοι έκαναν μεγάλη χρήση του φυτού σαν δραστικού καθαρτικού χρησιμοποιώντας κυρίως κατά της υδρωπικίας, για τη θεραπεία της οποίας το χρησιμοποιούσαν και μεταγενέστεροι γιατροί, σε δόση 0,05 έως 0,15 γραμμάρια 2 με 3 φορές την ημέρα, ενωμένο με κάποια αρωματική ουσία.
Εκτιμήθηκε κυρίως για τη θεραπεία υδρωπικίας που συνοδεύει καρδιακά και νεφρικά νοσήματα.
Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν ακόμη εξωτερικώς το χυμό για τη διάλυση αποστημάτων και άλλων όγκων.
Ο καρπός είναι πολύ ευαίσθητος και με το παραμικρό άγγιγμα σκάει σαν μικρή βόμβα και εκτινάσσει τα σπέρματα μακριά, δηλαδή τα "εκβάλλει ως ελατήριο".
Φυτό δηλητηριώδες με χρήσεις στη λαϊκή ιατρική.
Φαρμακευτικές χρήσεις:
Στην λαϊκή ιατρική, οι ρίζες και οι καρποί χρησιμοποιούνται ως καθαρτικά, αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη.
Η αντιφλεγμονώδης δράση οφείλεται στο συστατικό Cucurbitacin B, ένα τριτερπένιο το οποίο ανήκει στις cucurbitacins.
Οι περισσότερες cucurbitacins έχουν ισχυρές βιολογικές δράσεις ανάλογα με τα κύτταρα-στόχους, όπως κυτταροτοξικές,
αντικαρκινικές ιδιότητες,
ηπατοπροστατευτικές,
αντιφλεγμονώδεις,
αντιμικροβιακές,
ανθελμινθικές,
καρδιαγγειακές και αντιδιαβητικές επιδράσεις.
Επίσης σωρευμένα στοιχεία δείχνουν ότι η κουκουρβιτακίνη Β αναστέλλει την ανάπτυξη πολυάριθμων ανθρώπινων καρκινικών κυτταρικών γραμμών, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων του μαστού, του προστάτη,
του πνεύμονα,
του τραχήλου της μήτρας,
του ήπατος,
του δέρματος και του εγκεφάλου.
Σε γενικές γραμμές οι κουκουρβιτακίνες βρίσκονται υπό βασική έρευνα για τις βιολογικές τους ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένης της τοξικότητας και πιθανών φαρμακολογικών χρήσεων στην ανάπτυξη φαρμάκων για φλεγμονές,
καρκίνο, καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτη, μεταξύ άλλων.
Η τοξικότητα που σχετίζεται με την κατανάλωση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε κουκουρβιτακίνη αναφέρεται μερικές φορές ως "σύνδρομο τοξικής κολοκύθας".
Στην περιοχή της Μεσογείου, εκχύλισμα από το καρπό της πικραγγουριάς έχει χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία της ρινοκολπίτιδας, της ιγμορίτιδας και της κίρρωσης του ήπατος, με ενδορινική χορήγηση.
Εντός μερικών λεπτών από την χορήγηση του εκχυλίσματος έχει παρατηρηθεί οίδημα βλεννογόνου του ανωτέρου αναπνευστικού, ιδίως της μαλακής υπερώας και της σταφυλής, πιθανόν εξαιτίας φλεγμονώδους αντίδρασης ή απευθείας τοξικής δράσης,
το οποίο μπορεί τελικά να οδηγήσει σε απόφραξη των αεραγωγών, ενώ μπορεί να οδηγήσει σε νέκρωση των κυττάρων του βλεννογόνου της μύτης.
Το φυτό είναι ένα πολύ ισχυρό καθαρτικό που προκαλεί την εκκένωση του νερού από τα σπλάχνα.
Χρησιμοποιείται εσωτερικά για τη θεραπεία προβλημάτων του οιδήματος που σχετίζεται με τα νεφρά,
καρδιακά προβλήματα,
ρευματισμούς, παράλυση και έρπη ζωστήρα.
Ακόμη βοηθά στην θεραπεία των ουρολοιμώξεων.
Εξωτερικά, έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της ιγμορίτιδας και των πόνων των αρθρώσεων.
Υπερβολικές δόσεις έχουν προκαλέσει γαστρεντερίτιδα, ακόμα και θάνατο.
Η ρίζα περιέχει ένα αναλγητικό.
Η αντιφλεγμονώδης δράση του φυτού τεκμηριώθηκαν μετά από σχετικά πανεπιστημιακά πειράματα του Faculty of Medicine, Dicle University,Turkey.
Το βότανο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται παρά μόνο σε επείγουσες περιπτώσεις και υπό την επίβλεψη ειδικού γιατρού, ενώ πάντα πρέπει να χρησιμοποιείται με τη μέγιστη προσοχή.
Η αντιμικροβιακή δράση του φυτού έχει ήδη μελετηθεί.
Η χρήση του χυμού του φυτού στην διαχείριση της προσπάθειας θεραπείας του καρκίνου του οισοφάγου και του στομάχου έχει μελετηθεί σε σχετικές έρευνες του Department of Pharmacology, School of Medicine, Ardabil University of Medical Sciences, University Street, Iran.
Η ικανότητα του αλκοολικού αποστάγματος του φυτού στην αντιμετώπιση των σταφυλόκοκκων aureus and Candida albicans τεκμηριώθηκε μετά από σχετικά πειράματα του Department of Biology and Biotechnology, An-Najah N. University
Μελισσοκομία:
Η πικραγγουριά για την εποχή που ανθίζει, από Ιούλιο μέχρι και μέσα Οκτωβρίου, την κάνει να είναι άριστο μελισσοκομικό φυτό βοηθητικής ανθοφορίας, διότι μας δίνει πολύτιμη ποσότητα γύρης και κάποιες ποσότητες νέκταρος.
Καθ’όσον αυτό το διάστημα του καλοκαιριού και φθινοπώρου, σπανίζουν τα γυρεοδοτικά φυτά, θεωρείται πως είναι πολύ χρήσιμο φυτό.
Η γύρη έχει πορτοκαλοκίτρινο χρώμα και είναι πολύ θρεπτική, αυτό κάνει τα μελίσσια που ευρίσκονται κοντά σε εκτάσεις με πικραγγουριές να ανεβάζουν γόνους αλλά και να γεμίζουν τα πλαίσια με γύρη για χειμερινή χρήση ή μελλοντική επίσκεψη στο πεύκο.
πηγές,μελέτες,αναφορές
