Λοιμώξεις αναπνευστικού: από το κοινό κρυολόγημα έως την πνευμονία

Γιώργος Χατζηνικολάου

Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό οξέων νοσημάτων και αποτελούν μια από τις συχνότερες αιτίες για να ζητήσει κανείς ιατρική συμβουλή.

-. αυτό τον καιρό πάρα πολλά άτομα ταλαιπωρούνται από διάφορες ιώσεις,

κοινά κρυολογήματα,

συνάχι και πολλές άλλες λοιμώξεις...

ας δούμε κάποιες πληροφορίες τις οποίες καλό είναι να γνωρίζουμε...

Ένας ξαφνικός πυρετός, βήχας, καταβολή, κακή διάθεση, συχνά η μύτη «βουλωμένη», συνάχι.

Είναι αλήθεια ότι έτσι συνήθως εκδηλώνεται αρχικά μια μεγάλη ομάδα παθήσεων που περιλαμβάνει ο όρος «λοίμωξη αναπνευστικού».

Ωστόσο, το φάσμα των λοιμώξεων αναπνευστικού είναι μεγάλο, από το κοινό κρυολόγημα έως την πνευμονία, περιλαμβάνοντας παθήσεις λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές που χρειάζονται διαφορετική αντιμετώπιση κάθε φορά.

Ταξινόμηση

Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό οξέων νοσημάτων και αποτελούν μια από τις συχνότερες αιτίες για να ζητήσει κανείς ιατρική συμβουλή.

Διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

1. λοιμώξεις ανωτέρου αναπνευστικού

Οι λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού αφορούν συνήθως το φάρυγγα, το λάρυγγα, τις αμυγδαλές, την τραχεία, προκαλώντας παθήσεις που αντίστοιχα ονομάζουμε φαρυγγίτιδα, λαρυγγίτιδα, αμυγδαλίτιδα και τραχειοβρογχίτιδα.

Αλλες συχνές λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού είναι η γρίπη, η ιγμορίτιδα (αφορά την κοιλότητα του κρανίου που βρίσκεται πίσω από τη μύτη), η ωτίτιδα.

Μιά όχι τόσο γνωστή πάθηση είναι ακόμα η λοιμώδης μονοπυρήνωση.

Οι λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού είναι συνήθως ιογενείς (οφείλονται δηλαδή σε ιούς), χωρίς αυτό να είναι απόλυτο.

2. λοιμώξεις κατωτέρου αναπνευστικού

Οι λοιμώξεις του κατωτέρου αναπνευστικού αφορούν τους πνεύμονες (πνευμονίες).

Πρόκειται για σοβαρά νοσήματα, που συνήθως οφείλονται σε μικρόβια και όχι σε ιούς, είναι δηλαδή (συνήθως) μικροβιακές λοιμώξεις.

Συχνά χρειάζονται νοσοκομειακή νοσηλεία για την αντιμετώπισή τους

Ιογενείς και μικροβιακές λοιμώξεις αναπνευστικού

Το αν μια λοίμωξη οφείλεται σε ιό (ίωση) ή σε μικρόβιο (μικροβιακή λοίμωξη) είναι από τα σημαντικότερα στοιχεία για τη σωστή αντιμετώπισή της.

Ενα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ιογενούς λοιμώξεως είναι οτι ο ασθενής βρίσκεται συνήθως σε «καλή γενική κατάσταση» (ακόμα και άν έχει ψηλό πυρετό).

Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να συνεχίσει (στοιχειωδώς τουλάχιστον) κάποιες από τις καθημερινές δραστηριότητές του, διατηρεί σε κάποιο βαθμό τη διάθεσή του, την όρεξή του για φαγητό κλπ. Αντίθετα σε μικροβιακή λοίμωξη ο ασθενής αδυνατεί να πραγματοποιήσει τις καθημερινές του εργασίες, συνήθως «καθηλώνεται» στο κρεβάτι, είναι χλωμός και καταβεβλημένος, έχει δηλαδή αυτό που λέμε «όψη πάσχοντος».

Άλλο χαρακτηριστικό της ιογενούς λοίμωξης είναι οτι συνήθως εισβάλλει προοδευτικά σε αντίθεση με τη μικροβιακή που εισβάλλει απότομα.

Βέβαια ο γιατρός σας διαθέτει και πλέον αντικειμενικά κριτήρια για τη διάκριση ιογενούς από μικροβιακή λοίμωξη, όπως για παράδειγμα τα ακροαστικά ευρήματα από την κλινική εξέταση, τον αριθμό και την αναλογία των λευκών αιμοσφαιρίων από την γενική εξέταση αίματος, τα ευρήματα από την ακτινογραφία θώρακος κλπ.

Και προπαντός διαθέτει αυτό που λέμε «κλινική εμπειρία», παράγοντα που παίζει καθοριστικό ρόλο στην Ιατρική Πράξη.

Σε ποιές περιπτώσεις χρειάζεται η αντιβίωση;

Τα αντιβιοτικά είναι φάρμακα, πράγματι πολύτιμα, που πρέπει όμως να χορηγούνται σε περιπτώσεις μικροβιακών λοιμώξεων και πάντα μετά ιατρική συμβουλή. 

Σε περιπτώσεις ιογενών λοιμώξεων δεν έχουν θέση.

Σε ειδικές περιπτώσεις όπως σε ηλικιωμένα ή εξασθενημένα άτομα όπου μια ιογενής λοίμωξη μπορεί να επιπλακεί με μικροβιακή, είναι πιθανώς απαραίτητα. Αλλά αυτό είναι κάτι που πάντα θα κρίνει και θα αποφασίσει ο γιατρός.

Πώς αντιμετωπίζονται οι ιογενείς λοιμώξεις;

Για τις περισσότερες ιογενείς λοιμώξεις (και βέβαια οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού δεν αποτελούν εξαίρεση) δεν υπάρχει ειδική θεραπεία. Συνήθως, όπως λέμε, αυτοϊώνται, δηλαδή ο άρρωστος γίνεται καλά χωρίς κάποια ειδική παρέμβαση μετά από λίγες ημέρες.

Στις περιπτώσεις αυτές ο γιατρός σας θα συστήσει «υποστηρικτική» θεραπεία. Η ανάπαυση είναι πάντα απαραίτητη.

Η χορήγηση υγρών (νερό, χυμοί φρούτων) βοηθάει σημαντικά τον οργανισμό που έχει χάσει υγρά λόγω του πυρετού.

Αντιπυρετικά χορηγούνται για την διατήρηση του πυρετού σε χαμηλά επίπεδα. Ενοχλητικά συμπτώματα όπως ο ξηρός βήχας, η ρινική συμφόρηση και η καταροή (συνάχι) μπορούν να απαλυνθούν.

πηγή πληροφόρησης:http://www.care.gr/post/6299/loimokseis-anapneystikou-apo-to-koino-kryologima-eos-tin-pneymonia

thalia

Συνάχι ή κοινό κρυολόγημα ή ιογενής ρινίτιδα ή οξεία ρινοφαρυγγίτιδα

Το συνάχι είναι μια ενοχλητική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από «μπούκωμα» και καταρροή.

Μπορεί να συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα (τσούξιμο, γαργάλημα, φαγούρα στη μύτη, φτέρνισμα, πυρετό, ενοχλήσεις στα αφτιά) και οφείλεται κυρίως είτε σε κοινό κρυολόγημα (ιογενής ρινίτιδα) είτε σε αλλεργική ρινίτιδα.

Το συνάχι επειδή ο ασθενής αναγκάζεται να αναπνέει μόνο από το στόμα, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, όπως π.χ. ξηροστομία ή σκάσιμο των χειλιών, ενώ δεν είναι σπάνιο να οδηγήσει και σε φλεγμονή των ιγμορίων (ιγμορίτιδα).

Η διαφορά ανάμεσα στις λοιμώξεις της ανώτερης αναπνευστικής οδού βασίζεται κυρίως στην περιοχή εμφάνισης των συμπτωμάτων.

Το κοινό κρυολόγημα προσβάλλει κυρίως τη μύτη, η φαρυγγίτιδα το λαιμό και η βρογχίτιδα τους πνεύμονες.

Το κοινό κρυολόγημα χαρακτηρίζεται συχνά ως φλεγμονή της μύτης, ενώ μπορεί να προκαλέσει ως ένα βαθμό φλεγμονή και στο λαιμό.

Το κοινό κρυολόγημα προκαλεί συνάχι, δακρύρροια («τρέχουν» τα μάτια και η μύτη), πονόλαιμο, βήχα και χαμηλό πυρετό (κάτω από 38).

Η γρίπη είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, διότι προκαλεί πολύ βαρύτερο και σοβαρότερο σύνδρομο, με πολύ υψηλό πυρετό (μπορεί να φτάσει και το 40) και έντονες μυαλγίες.

Η γρίπη είναι επίφοβη γιατί κάνει πολύ εύκολα επιπλοκές (βαριές πνευμονίες), και προκαλεί πολλούς θανάτους, ενώ το κρυολόγημα κανέναν.

Υπάρχουν λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού στις οποίες συμπεριλαμβάνονται απλές ιώσεις, όπως το κοινό κρυολόγημα που εκδηλώνεται συνήθως με συνάχι, αλλά υπάρχουν και άλλες ιώσεις, όπως η γρίπη, η οποία είναι σοβαρότερη πάθηση και προκαλείται από τον ιό της γρίπης.

Στη γρίπη έχουμε λιγότερο συνάχι, αλλά περισσότερη κακουχία και συχνά υψηλό πυρετό, βήχα και μερικές φορές δύσπνοια.

Οι ενοχλήσεις της γρίπης έχουν μεγαλύτερη διάρκεια (μπορεί να κρατήσουν εφτά με δέκα ημέρες), σε αντίθεση με το κοινό κρυολόγημα, που είναι μια πάθηση ολίγων ημερών (μέχρι και τρεις ημέρες).

Η γρίπη χρειάζεται προσοχή, γιατί συγκαταλέγεται, μαζί με την πνευμονία, στα δέκα συχνότερα αίτια θανάτου στο δυτικό κόσμο.

Ο κρύος καιρός ευνοεί συνήθως λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος (μύτη, φάρυγγας, ιγμόρεια).

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι μέχρι τα 75 μας χρόνια θα περάσουμε 200-250 κρυολογήματα κατά μέσο όρο.

Οι ενήλικες εκδηλώνουν λοίμωξη του αναπνευστικού από καμία έως έξι φορές τον χρόνο και κατά μέσο όρο 3 φορές τον χρόνο, ενώ τα παιδιά 6-8 φορές ή έως και 12 φορές τον χρόνο.

Σε περισσότερες από οκτώ στις δέκα περιπτώσεις πρόκειται για κοινό κρυολόγημα, αυτό που στην καθομιλουμένη αποκαλούμε «ίωση».

Το κοινό κρυολόγημα προκαλείται συνήθως από ρινοϊούς και είναι πιο μεταδοτικό τις 3 πρώτες μέρες των συμπτωμάτων.

Μετά το πέρας των 3 ημερών η μεταδοτικότητά του μειώνεται κατά πολύ.

Αν έρθετε σε επαφή με κάποιον που έχει ιογενή λοίμωξη, είναι πιο επικίνδυνο να κολλήσετε κι εσείς λίγες ώρες πριν το μάθει κι ο ίδιος, δηλαδή πριν κάνουν την εμφάνισή τους τα κύρια συμπτώματα, καθώς επίσης και την πρώτη και δεύτερη ημέρα της εξέλιξης της ασθένειας.

Μετά, μειώνεται η πιθανότητα της μετάδοσης, γιατί ο ιός στο μεταξύ αποδυναμώνεται.

Από τη στιγμή που θα κολλήσετε την ίωση, τα συμπτώματα δεν εκδηλώνονται αμέσως.

Όταν πρόκειται για κοινό κρυολόγημα, οι ενοχλήσεις εμφανίζονται τις περισσότερες φορές περίπου μία ημέρα μετά τη μετάδοση.

Όταν όμως πρόκειται για γρίπη, χρειάζονται συνήθως περισσότερες ημέρες (τρεις έως πέντε).

Το κρυολόγημα εκδηλώνεται συνήθως με αίσθημα κόπωσης, φτέρνισμα και πονοκέφαλο, τα οποία μετά από 2 ημέρες περίπου ακολουθούνται από επιπρόσθετα συμπτώματα όπως συνάχι και βήχα.

 Τα συμπτώματα επιδεινώνονται συνήθως 2-3 ημέρες μετά την έναρξη της λοίμωξης.

Συνήθως υποχωρούν μέσα σε 7-10 ημέρες, αλλά μπορούν να διαρκέσουν μέχρι και 3 εβδομάδες.

Στο 35-40% των περιπτώσεων που αφορούν παιδιά, ο βήχας διαρκεί πάνω από δέκα ημέρες, ενώ στο 10% των περιπτώσεων υπερβαίνει τις 25 ημέρες.

Υπάρχουν πάνω από 200 γνωστοί ιοί του κοινού κρυολογήματος και περιγράφονται συνεχώς νέα στελέχη.

Κάθε φορά που αρρωσταίνουμε αναπτύσσουμε ανοσία μόνο στον έναν ιό που μας έχει προσβάλλει. 

Συνεπώς, μπορεί να αρρωσταίνουμε πολλές φορές κάθε χρόνο.

6-8 φορές τον χρόνο εκδηλώνουν λοίμωξη του αναπνευστικού τα παιδιά ηλικίας κάτω των 6 ετών

• 2-6 φορές τον χρόνο εκδηλώνουν λοίμωξη του αναπνευστικού τα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικες

• 85% των παιδιών έχουν ίωση όταν παρουσιάζουν πονόλαιμο, συνάχι, βήχα, «δέκατα»

• 95% των ενηλίκων έχουν ίωση όταν παρουσιάζουν πονόλαιμο, συνάχι, βήχα, «δέκατα»

Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι αρρωσταίνουμε από το κρύο.

Το μόνο, όμως, που μπορούμε να πάθουμε αν εκτεθούμε σε έντονο ψύχος χωρίς να υπάρχουν ιοί στο περιβάλλον είναι κρυοπαγήματα και όχι λοίμωξη.

Στην πραγματικότητα, το κρύο καθαυτό δεν προκαλεί ούτε συνάχι ούτε πονόλαιμο ούτε βήχα ούτε πυρετό.

Δημιουργεί, όμως, κατάλληλες συνθήκες για να «εγκατασταθούν» στον οργανισμό ιοί και να εκδηλωθούν κοινά κρυολογήματα και γρίπη.

Συγκεκριμένα, με την πτώση της θερμοκρα­σίας ελαττώνεται η άμυνα του οργανισμού.

Πρόκειται για ένα βιολογικό φαινόμενο που ονομάζεται ελάττωση της ανοσίας.

Έτσι, ο οργανισμός γίνεται ευάλωτος στους ιούς που υπάρχουν γύρω του. Επιπλέον, με το κρύο οι άνθρωποι συγκεντρώνονται σε κλειστούς χώρους και συνεπώς εκτίθενται σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις ιών, αφού, λόγω του συγχρωτισμού, η μετάδοσή τους από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι ευκολότερη.

Γι’ αυτό συνήθως αρρωσταίνουμε τις ημέρες εκείνες που υπάρχει πτώση της θερμοκρασίας.

Το 2005, στο κολέγιο «Eccles» στη Βρετανία, παρατήρησαν ότι οι περισσότεροι φοιτητές ανέπτυσσαν κρυολογήματα όταν τα πόδια τους πάγωναν.

Το πάγωμα οποιουδήποτε σημείου του σώματός μας προκαλεί ανακλαστική μείωση της αιματικής κυκλοφορίας στο ρινικό βλεννογόνο (ένα σημείο μεγάλης θερμικής απώλειας), γεγονός που ίσως μειώνει την άμυνά μας απέναντι σε ιούς.

Όταν κάποιος έχει οξύ συνάχι και τα μάτια του «τρέχουν», πάσχει από ίωση. Συνεπώς δεν χρειάζεται αντιβιοτικό αλλά απλώς να φυσά συχνά τη μύτη του για να την καθαρίζει από τις εκκρίσεις και να πλένει τα χέρια σου για να μην κολλήσει τους άλλους.

Οξύ συνάχι είναι, όταν επί τρεις μέρες «τρέχει νερό» η μύτη ενώ την τέταρτη «μπουκώνει» για μία-δυο μέρες και μετά αρχίζει να περνάει.

Αν από την πέμπτη μέρα παρουσιασθούν πυώδεις εκκρίσεις (κίτρινες μύξες) και επιμείνουν για 7-10 μέρες, πιθανώς έχει παρουσιαστεί ως επιπλοκή ιγμορίτιδα, που θα χρειαστεί αντιβιοτικό.

Το κοινό κρυολόγημα είναι γενικά ήπιο και φεύγει μόνο του με τα συμπτώματα να βελτιώνονται σε μία εβδομάδα.

Οι σοβαρές επιπλοκές, εάν συμβούν, αφορούν περισσότερο τους πολύ ηλικιωμένους, τα πολύ μικρά παιδιά ή εκείνους που έχουν ανοσοκαταστολή (έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα).

Μπορεί να λάβουν χώρα δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις οδηγώντας σε ιγμορίτιδα, φαρυγγίτιδα ή σε λοίμωξη του αυτιού.

Υπολογίζεται ότι η ιγμορίτιδα λαμβάνει χώρα στο 8% των περιπτώσεων.

Οι λοιμώξεις των αυτιών λαμβάνουν χώρα στο 30% των περιπτώσεων.

Πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό όταν: 

• φτάνει ο ασθενής στην 3η-4η μέρα και έχει ακόμα πυρετό (πάνω από 38,5),

• γίνεται καλά αλλά σε δύο μέρες ξαναπαρουσιάζει πυρετό,

• ενώ ο πυρετός είναι χαμηλός ή ο ασθενής είναι απύρετος, και ξαφνικά παρουσιάσει υψηλό πυρετό.

Διάρκεια συμπτωμάτων:

• Συνάχι μη επιπλεγμένης ίωσης = 3-4 μέρες

• Συνάχι επιπλεγμένης ίωσης (ιγμορίτιδα) = 10 μέρες ή περισσότερο

• Πυρετός ίωσης = 3-4 μέρες

• Πυρετός γρίπης = έως 1 εβδομάδα

• Βήχας μετά την υποχώρηση των άλλων συμπτωμάτων της ίωσης = έως και ένα μήνα (μετά τις τέσσερις εβδομάδες, χρειάζεται ακτινογραφία θώρακος)

Διαφορική διάγνωση

Αλλεργική ρινίτιδα Υγρή ή μπουκωμένη μύτη με φαγούρα (κνησμό) και φτερνίσματα, υγρά μάτια με κνησμό.

Εκδηλώνεται άμεσα με την έκθεση στο αλλεργιογόνο και διαρκεί όσο η έκθεση στο αλλεργιογόνο.

Κοινό κρυολόγημα Ιογενής λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού.

Έχει ίδια συμπτώματα με την αλλεργική ρινίτιδα , αλλά μπορεί να εμφανιστεί και πονόλαιμος, πυρετός, μυϊκοί πόνοι.

Εξελίσσεται σε λίγες μέρες και διαρκεί λίγες μέρες.

Γρίπη Έχει ίδια συμπτώματα με το κοινό κρυολόγημα αλλά με ποιο έντονες μυαλγίες, ποιο υψηλό πυρετό και μεγαλύτερης διάρκειας.

Η όλη κλινική εικόνα είναι ποιο βαριά και διαρκεί περισσότερο.

Ιγμορίτιδα Αίσθημα πρηξίματος και πόνου στη μύτη, πρόσωπο, μέτωπο, μάτια και μάγουλα.

Μπουκωμένη μύτη με παχιά κίτρινη, ή κιτρινοπράσινη μύξα. Άσχημη γεύση, αίσθημα οπισθορινικής έκκρισης, κακοσμία, πονεμένος λαιμός, βήχας, καταβολή, κόπωση, ενίοτε πυρετός. Η μπουκωμένη μύτη και ο βήχας προηγούνται, ίσως και δυο εβδομάδες, της ιγμορίτιδας.

Η οξεία ιγμορίτιδα έχει συμπτώματα που διαρκούν λιγότερο από τέσσερις εβδομάδες.

Η χρόνια ιγμορίτιδα έχει συμπτώματα που διαρκούν τρεις μήνες ή και περισσότερο.

~~

 πηγή πληροφόρησης:

https://www.facebook.com/orlkarditsa

https://sites.google.com/site/orlkarelas/boulomene-myte

thalia

Η κανέλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να σταματήσει την εξέλιξη της νόσου του Parkinson

Κανέλα-Γραπτές μαρτυρίες από τον πρώτο αιώνα μ.χ μας αναφέρουν ότι τα τριακόσια πενήντα γραμμάρια κανέλας κόστιζαν όσο πέντε κιλά ασήμι.

Μία καινούργια,σχετικά,δράση της κανέλας ανακαλύφτηκε πριν μερικά χρόνια από Αμερικανούς επιστήμονες.

Αργότερα επιβεβαιώθηκε από κλινικές έρευνες.

Ανακάλυψαν ότι ακόμα και μισό κουταλάκι του τσαγιού κανέλας κατάφερε να μειώσει αποτελεσματικά τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα των διαβητικών.

Η κοινή αντίληψη περί των βοτάνων στις μέρες μας δεν είναι και τόσο συμπαθητική.

Πάρα πολλά άτομα ακούγοντας τις λέξεις:

«βότανο»,

«βοτανολογία»,

«βοτανοθεραπεία»,

τις συνδυάζουν με τις λέξεις:

«παραξενιές»,

«ερασιτεχνικά κόλπα»,

«επιπολαιότητα»,

«κομπογιαννιτισμός»,

«προλήψεις»

Οι συνεχόμενες όμως έρευνες και η μεγάλη ικανότητα των βοτάνων να καταπραΰνουν τους....

read more:https://botanologia.gr/kanela-ena-panarchaio-giatriko-to-kinnamomon-ton-archaion-ellinon/

Πώς "πιάνουμε" το προζύμι

προζύμι-το θαυμάσιο, το εξαιρετικό!

Το καλοκαίρι είναι η πιο εύκολη εποχή για να "πιάσουμε" προζύμι λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας περιβάλλοντος, η οποία επιταχύνει την διαδικασία. 

Βέβαια το χειμώνα η διαδικασία δεν είναι διαφορετική, απλά παίρνει λίγο παραπάνω χρόνο. 

Από την στιγμή που θα έχουμε μια υγιή καλλιέργεια, το προζύμι μπορεί να διατηρηθεί αρκετά εύκολα και όποτε το χρειαστούμε μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε μετά από ένα μικρό φρεσκάρισμα.

Γενικά

Υπάρχουν πολλοί παραδοσιακοί τρόποι για να "πιάσουμε" προζύμι, κάποιοι έχουν λογική, αλλά οι περισσότεροι είναι γεμάτοι προκαταλήψεις και είναι, είτε ανούσιοι, είτε καταλήγουν σε μέτριας ποιότητας προζύμι.

 Για να πιάσουμε το προζύμι, πρέπει να δημιουργήσουμε κατάλληλες συνθήκες, ώστε να αναπτυχθούν οι επιθυμητοί μικροοργανισμοί. 

Όπως στους περισσότερους μικροοργανισμούς, οι συνθήκες αυτές είναι η υγρασία και το κατάλληλο θρεπτικό, ή αλλιώς φαγητό. 

Για να "πιάσουμε" λοιπόν προζύμι, πρέπει αρχικά να αιχμαλωτίσουμε τους μικροοργανισμούς με το κατάλληλο δόλωμα και έπειτα να αναπτυχθεί μια ισορροπημένη σχέση ανάμεσα τους. 

Η σύσταση του αλευριού είναι σχεδόν ιδανική για να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί σε ισορροπία η πολύπλοκη αυτή συμβιωτική σχέση. 

Ο μύκητας ζυμώνει κυρίως τα απλά σάκχαρατου μείγματος και τα υποπροϊόντα της ζύμωσής του γίνονται τροφή για τα βακτήρια της καλλιέργειας. 

Τα βακτήρια με την σειρά τους διασπούν κάποια πιο πολύπλοκα σάκχαρα για να μπορέσουν να ζυμωθούν από τους μύκητες της καλλιέργειας και εκκρίνουν ένα αντιβιοτικό με το οποίο προστατεύουν την καλλιέργεια.

Γι' αυτό τον λόγο το φαγητό τους από την αρχή πρέπει να είναι ακριβώς αυτό, αλεύρι και νερό. 

Οποιαδήποτε διαφορετική προσθήκη όπως ζάχαρη, γαλακτοκομικά, όσπρια, φρούτα, αλάτι, επηρεάζει  τόσο τους μικροοργανισμούς που αιχμαλωτίζονται, όσο και την ισορροπία μεταξύ τους. 

Από την στιγμή βέβαια που θα έχουμε μια υγιή και σταθερή καλλιέργεια, μπορούμε με αυτήν να ζυμώσουμε τόσο ψωμιά που περιέχουν μόνο αλεύρι και νερό, όσο και πλούσια ζυμάρια που μπορεί να περιέχουν ζάχαρη, γάλα, αυγά, βούτυρο κλπ.

Τι χρειαζόμαστε

Χρειαζόμαστε ένα βάζο και μια ζυγαριά, όπως αναφέρθηκαν στον βασικό εξοπλισμό. 

Μέσα στο βάζο αρχικά θα αιχμαλωτίσουμε και μετέπειτα θα διατηρούμε την καλλιέργεια, δηλαδή το προζύμι. 

Η ζυγαριά σε αυτή την φάση δεν είναι απαραίτητη, η ακρίβεια που δίνει όμως βοηθά πάρα πολύ, όπως και σε όλες τις φάσεις παραγωγής ψωμιού. 

Το αλεύρι που θα χρησιμοποιήσουμε σαν τροφή για το προζύμι πρέπει να είναι το αλεύρι που θα χρησιμοποιούμε σαν βάση για τα περισσότερα ζυμάρια, οπότε διαλέγουμε κάποιο αλεύρι από σιτάρι είτε σκληρό είτε για όλες τις χρήσεις. 

Το νερό που θα δώσει την υγρασία μπορεί να είναι οποιοδήποτε, όπως νερό βρύσης, αν και θεωρητικά είναι καλύτερα το νερό να μην περιέχειχλώριο το οποίο περιορίζει την ανάπτυξη μικροοργανισμών.

Διαδικασία

Η διαδικασία είναι πολύ απλή, νερό και αλεύρι ανακατεύονται στο βάζο. 

Το μείγμα αφήνεται σε θερμοκρασία δωματίου εκτεθειμένο, τόσο στους μικροοργανισμούς του αέρα, όσο και στους μικροοργανισμούς που έχει το ίδιο το αλεύρι. 

Διάφοροι μικροοργανισμοί "μολύνουν" αυτό το μείγμα και ανταγωνίζονται μεταξύ τους.

Η αρχική αυτή φάση κρατά περίπου μία βδομάδα. 

Κατά την διάρκεια αυτής της εβδομάδας η καλλιέργεια ταΐζεται, προστίθεται δηλαδή αλεύρι και νερό με συχνότητα περίπου μια φορά την ημέρα. 

Τα προϊόντα ζύμωσης των μικροοργανισμών στην αρχική αυτή φάση μπορεί να είναι από διάφορους εστέρες (μυρωδιά ώριμων φρούτων) μέχρι και ενώσεις θείου, που δεν μυρίζουν πολύ ευχάριστα. 

Ο σακχαρομύκητας είναι ο πρώτος που κάνει την εμφάνισή του, παράγοντας διοξείδιο του άνθρακα και αλκοόλ. 

Όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι υψηλή μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και από την δεύτερη ημέρα. 

Ένα στέλεχος λακτοβάκιλου εμφανίζεται περίπου στο τέλος της βδομάδας, συμπληρώνοντας τις προϋποθέσεις για μια ισορροπημένη καλλιέργεια, παράγοντας οξέα και δίνοντας μια όξινη μυρωδιά. 

Εκείνη την στιγμή οι μικροοργανισμοί έχουν έναν αξιόλογο πληθυσμό, ρίχνουν το pH και τελικά γίνονται κυρίαρχοι στο μείγμα. 

Το προζύμι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ουσιαστικά από την στιγμή που αποκτήσει ικανότητα να φουσκώνει, αν και πρακτικά πρέπει να αποκτήσει όξινη μυρωδιά και γεύση για να θεωρείται ολοκληρωμένο.

Αναλυτικά

Πρώτη ημέρα

Ξεκινάμε την διαδικασία τοποθετώντας στην παγίδα το κατάλληλο δόλωμα, δηλαδή αλεύρι και νερό. 

Το ανακάτεμα τις δύο πρώτες μέρες έχει σαν στόχο τον εμπλουτισμό του μείγματος με οξυγόνο, καθώς και την ομογενοποίηση του μικροβιακού του φορτίου, ενσωματώνοντας το πάνω μέρος του μείγματος, που έρχεται σε επαφή με τον αέρα, με το εσωτερικό.

• Μετράμε στο βάζο 70γρ αλεύρι για όλες τις χρήσεις και 70γρ νερό
Η υφή πρέπει να είναι πηχτού χυλού αρχικά
• Τα ανακατεύουμε με ένα μεγάλο κουτάλι μέχρι να ενυδατωθεί το αλεύρι
Μπορούμε να αφήσουμε το κουτάλι μέσα στο βάζο για ευκολία
• Αφήνουμε το βάζο για δύο ημέρες
• Ανακατεύουμε 3-4 φορές την ημέρα

Ανάλογα την εποχή, προς το τέλος της δεύτερης ημέρας, θα παρατηρηθούν κάποια σημάδια ζύμωσης όπως μικρές φυσαλίδες. 

Συνήθως παρατηρείται στο επάνω μέρος να συγκεντρώνεται κάποιο υγρό (προϊόν ζύμωσης) και η υφή του μείγματος να γίνεται πολύ πιο αραιή λόγω της πρωτεόλυσης των πρωτεϊνών.

    

Τρίτη ημέρα

Συνήθως μετά την δεύτερη ημέρα παρατηρούμε κάποια δραστηριότητα. Ειδικά το καλοκαίρι παρατηρείται ίσως μια αμυδρή μυρωδιά αλκοόλ ή/και τυριού (λακτικό οξύ), ένδειξη ζυμώσεων στο μείγμα. 

Ανανεώνουμε το φαγητό μειώνοντας το ποσοστό του νερού διότι ήδη το μείγμα έχει πολύ αραιή υφή.

• Προσθέτουμε στο μείγμα 70γρ νερό και 90γρ αλεύρι
• Τα ανακατεύουμε μέχρι να ενυδατωθεί το αλεύρι
• Αφήνουμε το μείγμα 24 ώρες

Στο τέλος της τρίτης ημέρας υπάρχουν ήδη έντονα σημάδια ζύμωσης

Τέταρτη ημέρα

Αν και βρισκόμαστε μόλις στην τέταρτη ημέρα, θα δούμε μεγαλύτερες και περισσότερες φουσκάλες και το μείγμα να φουσκώνει. 

Αν δεν υπάρχουν καθόλου σημάδια ζύμωσης επαναλαμβάνουμε τα βήματα της προηγούμενης ημέρας, είναι πολύ σπάνιο όμως αυτό να συμβεί. 

Ειδικά με αυξημένη θερμοκρασία περιβάλλοντος ίσως παρουσιαστούν μυρωδιές ώριμων φρούτων μέχρι να έρθει η καλλιέργεια σε ισορροπία.

• Πετάμε σχεδόν όλο το μείγμα, αφήνοντας το πολύ μια κουταλιά της σούπας συνολικά 
• Προσθέτουμε στο μείγμα 80γρ νερό και 100γρ αλεύρι
• Τα ανακατεύουμε μέχρι να ενυδατωθεί το αλεύρι
• Αφήνουμε το μείγμα 24 ώρες

Ο βασικός λόγος που πετάμε το μεγαλύτερο μέρος καλλιέργειας είναι καθαρά πρακτικός και δεν εξαρτάται από το γεγονός ότι η καλλιέργεια είναι ημιτελής. 

Αν συνεχίζαμε το τάισμα με αυτό τον ρυθμό, το μέγεθος της καλλιέργειας θα αυξανόταν εκθετικά και στο τέλος θα έπρεπε να κρατάμε το προζύμι σε βαρέλι. 

Με αυτό τον τρόπο δεν σπαταλάμε επίσης πολύ αλεύρι για το κάθε τάισμα. 

Ένας άλλος σημαντικός λόγος είναι πως με αυτό τον τρόπο η καλλιέργεια πολλαπλασιάζεται συνέχεια και σαν συνέπεια τονώνεται από φρέσκα κύτταρα, τα οποία είναι ικανά να ζυμώσουν το αλεύρι με μεγαλύτερη ένταση. 

Με αυτό τον τρόπο μειώνονται οι πιθανότητες να κυριαρχήσουν ανεπιθύμητοι μικροοργανισμοί.

Πέμπτη ημέρα και στην μετέπειτα

Εφόσον έχουμε σταθερά σημάδια ζύμωσης, επαναλαμβάνουμε τα βήματα της προηγούμενης ημέρας. 

Η καλλιέργεια είναι σχεδόν έτοιμη. 

Αν θέλουμε μπορούμε να μειώσουμε λίγο ακόμα την υγρασία  περίπου στο 70% ώστε να μπορούμε πιο εύκολα να διακρίνουμε την διόγκωση του μείγματος. 

Η υφή του μείγματος μετά το τάισμα πρέπει να είναι περίπου σαν υγρό ζυμάρι αλλά όχι σαν χυλός.

• Πετάμε σχεδόν όλο το μείγμα, αφήνοντας συνολικά το πολύ μια κουταλιά της σούπας 
• Προσθέτουμε στο μείγμα 70γρ νερό και 100γρ αλεύρι
• Τα ανακατεύουμε μέχρι να ενυδατωθεί το αλεύρι
• Αφήνουμε το μείγμα 24 ώρες

Την 5^η ημέρα είναι πλήρως έτοιμο

Μερικές σημειώσεις

Πολύ μεγάλη προσοχή στα αντικείμενα που έχουν έρθει σε επαφή με μαγιά ή ζυμάρια που περιέχουν μαγιά, να μην έρχονται ποτέ σε επαφή με το προζύμι διότι υπάρχει η πιθανότητα μόλυνσης του προζυμιού. Ο μικροοργανισμός της μαγιάς, ενώ ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον σακχαρομήκυτα που υπάρχει στο προζύμι, έχει την ικανότητα να ζυμώνει την μαλτόζη (πολύπλοκο σάκχαρο). 

Για αυτή την ικανότητα το προζύμι βασίζεται στους λακτοβάκιλους, οι οποίοι ζυμώνουν και διασπούν την μαλτόζη.

Όταν μαγιά έρθει σε επαφή με προζύμι, ζυμώνει όλη την μαλτόζη περιορίζοντας πάρα πολύ την ανάπτυξη των βακτηρίων. 

Με αυτόν τον τρόπο διαταράσσει την ισορροπία και κυριαρχεί στο μείγμα, καταστρέφοντας το προζύμι. 

Προσοχή επίσης πρέπει να δοθεί στο πρόγραμμα ταΐσματος. 

Ειδικά κατά τις πρώτες ημέρες που το προζύμι δεν έχει καθόλου ισορροπία, πρέπει να διατηρήσουμε αυστηρό πρόγραμμα. 

Για να διευκολύνουμε την κυριαρχία των κατάλληλων μικροοργανισμών, δεν αφήνουμε ποτέ το μείγμα χωρίς το κατάλληλο φαγητό για μεγάλο χρονικό διάστημα. 

Όταν τελειώνει το φαγητό οι επιθυμητοί μικροοργανισμοί αρχίζουν να γίνονται λιγότερο δραστήριοι και με την πάροδο του χρόνου πεθαίνουν. 

Τα πεθαμένα τους κύτταρα γίνονται τροφή για ανεπιθύμητους μικροοργανισμούς οι οποίοι, ειδικά αν το προζύμι βρίσκεται στην αρχική φάση, μπορούν να πολλαπλασιαστούν και να εμποδίσουν ή να καθυστερήσουν τους επιθυμητούς οργανισμούς να αναπτυχθούν. 

Για τις πρώτες δύο μέρες χρησιμοποιήθηκε 100% υγρασία, δηλαδή ίση ποσότητα νερού και αλευριού. 

Με αυτό τον τρόπο επιταχύνεται η μικροβιακή δραστηριότητα λόγω της αυξημένης υγρασίας. 

Στην συνέχεια μειώθηκε σε 80% και τελικά σε 70%, για να επιβραδυνθεί λίγο η ζύμωση και να είναι πιο εμφανής η διόγκωση του προζυμιού.

Σε αυτόν τον οδηγό χρησιμοποιήθηκε αλεύρι για όλες τις χρήσεις γιατί συνήθως αυτό υπάρχει πιο συχνά σε κάθε σπίτι. 

Στην περίπτωση που θα χρησιμοποιηθεί αλεύρι από σκληρό σιτάρι πρέπει να προσαρμοστεί η αναλογία αλευριού-νερού, αυξάνοντας το νερό περίπου 10% σε κάθε περίπτωση. 

Αρχικά δηλαδή 110% υγρασία, έπειτα 90% και τελικά 80%, λόγω της αυξημένης περιεκτικότητας του αλευριού σε πρωτεΐνες. 

Περισσότερα για τα ποσοστά αρτοποιίας.

Διατήρηση υγιούς καλλιέργειας

Από την στιγμή που θα αποκτήσουμε μια υγιή καλλιέργεια, ανάλογα την συχνότητα που φτιάχνουμε ψωμί, μπορούμε να ακολουθήσουμε διαφορετικούς τρόπους διατήρησής της.

Καθημερινή χρήση

Όταν φτιάχνουμε ψωμί καθημερινά ή κάθε δεύτερη ημέρα, η καλύτερη επιλογή είναι η συνέχιση του προγράμματος ταΐσματος που χρησιμοποιήσαμε κατά το "πιάσιμο" του προζυμιού. 

Αυτός ο τρόπος ταΐσματος προϋποθέτει δέσμευση αντίστοιχη με ένα κατοικίδιο λόγω της καθημερινής σχεδόν φροντίδας που χρειάζεται. Διασφαλίζει όμως μια ενεργή και δυνατή καλλιέργεια, η οποία με τον καιρό ωριμάζει και γίνεται όλο και πιο σταθερή. 

Προτείνεται για αρχάριους, διότι το προζύμι είναι έτοιμο οποιαδήποτε στιγμή να ζυμώσει ψωμί και δεν χρειάζεται κάποιος επιπλέον έλεγχος. 

Σε αυτή την περίπτωση, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες το καθημερινό και συνεπές τάισμα είναι πολύ σημαντικό. 

Εξαιτίας της μεγάλης θερμοκρασίας, η ζύμωση τελειώνει γρήγορα και ανεπιθύμητοι μικροοργανισμοί μολύνουν και αλλάζουν την ισορροπία της καλλιέργειας. 

Τον χειμώνα αυτό το πρόγραμμα μπορεί να επεκταθεί και η καλλιέργεια να συντηρείται ακόμη και με ένα τάισμα κάθε δύο ημέρες. 

Σε αυτό συμβάλει η χαμηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος η οποία καθυστερεί την μόλυνση του μείγματος από ανεπιθύμητους μικροοργανισμούς και επειδή οι επιθυμητοί μικροοργανισμοί ζυμώνουν πιο αργά το θρεπτικό.

Το κόστος σε αυτή την περίπτωση είναι η "σπατάλη" 100γρ αλευριού καθημερινά, ένα κόστος όμως που δεν ξεπερνάει τα 10 λεπτά την ημέρα, δηλαδή 3 ευρώ τον μήνα.

Σπάνια χρήση

Στην περίπτωση που φτιάχνουμε ψωμί μια φορά την εβδομάδα ή πιο σπάνια και δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να διατηρήσουμε την καθημερινή ανανέωση της τροφής του προζυμιού, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έναν διαφορετικό τρόπο διατήρησης του προζυμιού. 

Διατηρούμε το προζύμι στο ψυγείο. 

Μετά από ένα τάισμα και μόλις το προζύμι φτάσει την μέγιστη διόγκωση, ρίχνουμε τον ρυθμό ζύμωσης, τοποθετώντας το στο ψυγείο. 

Κάθε φορά που θέλουμε να το χρησιμοποιήσουμε βγάζουμε μια κουταλιά σε ένα μπολάκι και εκτελούμε ένα ή σπάνια δύο ταΐσματα κάθε 24 ώρες, για να γίνει πάλι πλήρως ενεργό.

Με αυτό τον τρόπο μπορεί να διατηρηθεί για δυο εβδομάδες τουλάχιστον χωρίς ανανέωση του φαγητού. 

Μόλις περάσουν οι δύο εβδομάδες, το βγάζουμε και το φρεσκάρουμε. 

Αν όμως βρίσκεται για πολύ καιρό στο ψυγείο χωρίς να ανανεωθεί, τότε ίσως χρειαστεί πολλαπλά ταΐσματα για να γίνει πλήρως ενεργό. 

Συντήρηση για μεγάλο χρονικό διάστημα

Όταν θέλουμε να φύγουμε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το σπίτι, έχουμε δύο επιλογές. 

Είτε παίρνουμε μαζί το κατοικίδιο (προζύμι), είτε αλλάζουμε την υγρασία του ταΐσματος και το αφήνουμε στο ψυγείο.

 Πρέπει σε αυτή την περίπτωση να ταΐσουμε το προζύμι με μείγμα χαμηλό σε υγρασία, ακόμη και 55%, π.χ. 100 γρ αλεύρι και 55 γρ νερό. 

Το προζύμι θα είναι σαν σφιχτό ζυμάρι και για να ομογενοποιήσουμε το ζυμώνουμε δυνατά σε έναν πάγκο και το επιστρέφουμε στο βάζο. 

Μόλις περάσει ο χρόνος που συνήθως φτάνει τον μέγιστο όγκο η καλλιέργειά μας, το τοποθετούμε στο ψυγείο. 

Με αυτή την σύσταση μπορεί να διατηρηθεί για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ίσως και περισσότερο από δύο μήνες.

Πότε και πώς χρησιμοποιείται

Πότε είναι έτοιμη η καλλιέργεια

Από την στιγμή που η καλλιέργεια αποκτά ικανότητα να φουσκώνει, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ζυμώσει ψωμί. 

Για να έχει όμως όλες τις ευεργετικές ιδιότητες, θα πρέπει να αναπτυχθεί στην καλλιέργεια κάποιο βακτήριο που θα παράγει οξέα, όταν δηλαδή το προζύμι αποκτήσει όξινη μυρωδιά και γεύση. 

Αυτό συνήθως δεν παίρνει πάνω από μια βδομάδα, αλλά εξαρτάται πολύ από την θερμοκρασία περιβάλλοντος, δηλαδή την εποχή.

Στο πείραμα που έγινε, το βάζο ήταν στους ~30C και στο τέλος της 4^ης ημέρας απέκτησε έντονη όξινη μυρωδιά, ήταν έτοιμο δηλαδή σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. 

Τον χειμώνα το προζύμι μπορεί να χρειαστεί περισσότερο από μια εβδομάδα για να αποκτήσει ισορροπία. 

Πολλοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τον χρόνο που θα είναι έτοιμο το προζύμι, οπότε αυτό το χρονικό διάστημα δεν είναι δεδομένο.

Στάδια ζύμωσης και μέγιστη διόγκωση

Μόλις το προζύμι αποκτήσει όξινη μυρωδιά είναι πολύ σημαντικό να παρατηρήσουμε τον ρυθμό της ζύμωσης. 

Αυτό γίνεται παρατηρώντας το προζύμι να διογκώνεται, με πιο σημαντική την στιγμή της μέγιστης διόγκωσης του προζυμιού στο βάζο. 

Όπως αναφέρθηκε, μειώνοντας λίγο την υγρασία(70%) κατά το τάισμα της καλλιέργειας, μπορούμε να διακρίνουμε πιο εύκολα την διόγκωση στο βάζο. 

Κάθε φορά που ανανεώνουμε το φαγητό, το προζύμι αρχίζει να ζυμώνει το αλεύρι και σταδιακά να διογκώνεται. 

Κάποια στιγμή φτάνει το μέγιστο όπου μένει για λίγο χρονικό διάστημα. 

Σε εκείνο το σημείο το προζύμι περιέχει τον μεγαλύτερο και πιο ενεργό πληθυσμό από οποιαδήποτε άλλη στιγμή κατά την ζύμωση. 

Στάδια ζύμωσης και διόγκωση ολοκληρωμένης καλλιέργειας, διάρκειας 7 ωρών

Για καλύτερα και πιο προβλέψιμα αποτελέσματα, χρησιμοποιούμε το προζύμι περίπου κατά το χρονικό διάστημα που έχει τον μέγιστο όγκο. 

Αυτή η στιγμή είναι ιδανική για να χρησιμοποιήσουμε το προζύμι, αν και μια ή και δύο ώρες νωρίτερα ή αργότερα δεν έχουν πολύ διαφορετικό αποτέλεσμα. 

Πολύ νωρίς όμως η αργά στην ζύμωση, όταν το προζύμι θα έχει μικρό όγκο, θα έχει μόνο αρνητικά αποτελέσματα. 

Στην συγκεκριμένη περίπτωση η καλλιέργεια φτάνει την μέγιστη διόγκωση περίπου στις 7 ώρες μετά το τάισμα.

Οι χρόνοι που αναφέρονται αντιστοιχούν στην συγκεκριμένη θερμοκρασία περιβάλλοντος (καλοκαίρι) και στην συγκεκριμένη καλλιέργεια. 

Κάθε προζύμι, για διάφορους λόγους, χρειάζεται διαφορετικό χρονικό διάστημα να φτάσει στο μέγιστο, οπότε καταγράφουμε το αντίστοιχο χρονικό διάστημα για την δική μας καλλιέργεια.

Αυτό που συμβαίνει από εκείνη την στιγμή και μετά, είναι πως το φαγητό αρχίζει να τελειώνει και οι περισσότεροι μικροοργανισμοί σταματάνε να ζυμώνουν και πεθαίνουν, μειώνοντας κατά πολύ τον πληθυσμό και την ικανότητά του να ζυμώσει. 

Ειδικά στα τελευταία στάδια κατά το οποία η δράση των πρωτεολυτικών ενζύμων είναι πολύ έντονη, ο όγκος του προζυμιού μειώνεται πολύ και η υφή του γίνεται πολύ αραιή. 

Με αυτό τον απλό τρόπο μπορεί να αναπτυχθεί και να διατηρηθεί μια υγιής και ισορροπημένη καλλιέργεια. 

Από εκεί και πέρα με λίγη φροντίδα θα μας δίνει πολύ πιο νόστιμα και υγιεινά ψωμιά από οποιονδήποτε φούρνο.

Μια ανάρτηση που έχει γραφτεί εδώ και πολύ-πολύ καιρό από τον Κώστα στο blog του http://prozymi.blogspot.gr/

Από την πρώτη στιγμή που διάβασα για το προζύμι ενθουσιάστηκα, στην αρχή βέβαια δυσκολεύτηκα λίγο αλλά τώρα πιά φτιάχνω προζύμι και αναπιάνω "με κλειστά μάτια"

και τα ψωμιά και ότι άλλο φτιάχνω με προζύμι απλά είναι εξαιρετικά!!!

Και μην ξεχνάμε ότι το προζύμι συγκαταλέγεται στα προβιοτικά!!!

Εδώ μεταφέρω την τεχνική του Κώστα για το προζύμι η οποία πιστεύω ότι είναι η πιο αξιόπιστη και

γραμμένη με απόλυτα κατανοητό τρόπο!!!

Οι φωτογραφίες είναι αυτές που συνοδεύουν το άρθρο!!!

Καλή ανάγνωση!!!

thalia

Ρόφημα μπρόκολου, ασπίδα κατά του καρκίνου.

Ένα υγιεινότατο ρόφημα μπρόκολου, ασπίδα κατά του καρκίνου και ρυθμιστής της πίεσης του αίματός μας
Πώς να προετοιμάζω το ρόφημά μας
Θα χρειαστώ:
– 100g φρέσκο ​​μπρόκολο
– 100ml νερό
– ένα  μήλο
– το μισό λεμόνι από ένα λεμόνι, το οποίο έχουμε πλύνει πάρα πολύ καλά
και:
– πριν από όλα ετοιμάζω το μπρόκολο όπως σας έχω πει εδώ: Γιατί ψιλοκόβω το μπρόκολο και όλα μου τα σταυρανθή λαχανικά και γιατί τα αφήνω να σταθούν απ  40 έως 90 λεπτά πριν τα μαγειρέψω ή τα κάνω ροφήματα-

στη συνέχεια..

read more:https://botanologia.gr/rofima-mprokoloy-aspida-kata-toy-karkinoy/