δια θημιση όπίον
εχη ποντα.
Να πιάσις τζι κουτζουνάδος τον αθό τα κάμης να βράσι πρότας μιά
πουλάδα γι για ορνηθα καλά να ληό σι κι ήστερα να πιάσις το αυτόν αθό με το
ζουμή τής ορνηθας να τα νακατόση να τα ξαναβράση να γένη το ζουμή το ενα τρήτο
κι τότες να το δόσις του αροστου να το πγι • την όρα χάνη τήν πόντα κι γένη.
Τόν λεγωμενο αθό
θελης να πιάσης οντεν ήνε ο κεράς του κι να τον ιξεράνης με το δροσό κι οχη ης
τον ιλιό δηατη χανη την βερ τουτη ης τον ιλιό.
Όπως διαπιστώνουμε, για τη θεραπεία της ασθένειας,
προτείνεται στη συνταγή να βράσει κάποιος πολύ καλά μία κότα ώσπου να λιώσει
και στο ζουμί της να προσθέσει άνθος παπαρούνας.
Στη συνέχεια να ξαναβράσει το
μείγμα έως ότου να μείνει το ένα τρίτο της ποσότητας και τότε να το δώσει στον
άρρωστο.
Διευκρινίζεται μάλιστα, ότι το άνθος της παπαρούνας πρέπει να συλλεγεί
κατά την περίοδο της ανθοφορίας του και να αποξηρανθεί σε δροσερό μέρος και όχι
στον ήλιο.
Η προαναφερθείσα συνταγή για την αντιμετώπιση της πούντας
φαίνεται ότι ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στους κατοίκους της Κρήτης, αφού τη χρησιμοποιούσαν
έως τα τελευταία χρόνια.
Η σπουδαιότητα όμως αυτού του κειμένου έγκειται στο
ότι πρόκειται για την πρωιμότερη αναφορά συνταγής κατά τη βενετική περίοδο.
Δεν αποκλείεται να προέρχεται από κάποιο συνταγολόγιο που ήδη κυκλοφορούσε σε
χειρόγραφη μορφή στην Κρήτη.
Σ’ αυτήν την παράδοση στηρίχθηκε αργότερα ο Αγάπιος
Λάνδος για τη σύνταξη του γνωστού βιβλίου του, Γεωπονικόν που τυπώθηκε για
πρώτη φορά το 1643.
Η εικασία αυτή επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι στο βιβλίο
του στο κεφάλαιο «Ιατρεία εις τον πλευρίτην ή πόντα», διαβάζουμε μεταξύ άλλων
για τη συγκεκριμένη πάθηση:
Έτερον ανέδοξον.
Μάζωξε τον Μάιον μήνα τα φύλλα της παπαρούνας, ή γουν κουτσουνάδας, κάμε τα
σκόνην, έχε την φυλαγμέ νην καί, όταν πλευριτωθεί τινάς, δίδε του να πίη
ανάμιση δράχμα με νερόν του βουδογλώσσου και ας βλέπεται από τα εναντία και
μάλιστα από το κρασί ως άνωθεν .
Διακριβώνεται, ότι η αποτελεσματικότητα τόσο της συνταγής
που προτείνει ο γνωστός λόγιος όσο και της δημοσιευόμενης βασίζεται στην παπαρούνα.
Η χρησιμότητα του φυτού στη λαϊκή θεραπευτική ήταν γνωστή και στον υπόλοιπο
νησιωτικό χώρο, όπως για παράδειγμα στη Ζάκυνθο , καθώς και σε άλλες ελληνικές
περιοχές .
Για τη θεραπεία της πλευρίτιδας στην Πελοπόννησο παρασκευάζανε
σιρόπι από τα πέταλα, τις ρίζες και τα φύλλα της κόκκινης παπαρούνας.
Μία
παρόμοια συνταγή με τη δική μας απαντάται σε γιατροσόφι της Ηπείρου που
χρονολογείται στα τέλη του 19ου αι. (1885) :
Δια τον πλευρίτην
το κοκινοφιλον τής παπαρούνας νατα καθαρίσις ος τριαντάφιλον να τα βγαλις ρακί
κε να πινις ενα ποτίριον τής ρακίς μόνον κε να παρις ευθις κε έμα κε βεντούζες
εις τους πλάτες κε να καθισι εις τήν ζέσταν σιμά κρασί να μιν πίνησ ουτε ξινόν
φαιτόν ουτε αρμφόνουτε κριόν νερόν μόνον χλιομένον προφιλάξου καλά απο κρίον.
Και οι τρεις συνταγές που αναφέρθηκαν παραπάνω έχουν ως
κύριο συστατικό τους την κουτσουνάδα ή παπαρούνα.
Πρόκειται για τη μήκωνα τη
ροιάδα γνωστή για τις θεραπευτικές και τις τονωτικές της ιδιότητες από την
αρχαιότητα .
Με την ονομασία κουτσουνάδα απαντάται και σε άλλες περιοχές, εκτός
Κρήτης, όπως στη Μικρά Ασία, στη Σίφνο και στην Ίο.
Πέρα από την ίαση της
πούντας χρησιμοποιούνταν και για τη θεραπεία άλλων ασθενειών, όπως ο κοκκύτης,
αλλά και ως καταπραϋντικό σιρόπι για τα μωρά. Το φυτό αποτελούσε βασικό
συστατικό πολλών ιδιοσκευασμάτων και αναφέρεται συχνά σε χειρόγραφα ή έντυπα
ιατρικά κείμενα της Οθωμανικής περιόδου, όπως και σε συνταγές και γιατροσόφια.
Στην καταπολέμηση, πάντως, της συγκεκριμένης αρρώστιας
χρησίμευαν τόσο τα φύλλα όσο και ο ανθός του, ο οποίος όπως επισημαίνεται στην
εκδιδόμενη συνταγή έπρεπε να συλλεγεί
οντεν ήνε ο κερός του (δηλ. τον Μάιο) και να αποξηρανθεί σε δροσερό μέρος
και όχι στον ήλιο γιατί διαφορετικά έχανε τη δραστικότητά του.
Τέλος οι υπνωτικές και φαρμακευτικές ιδιότητες των σπόρων
και των ανθέων της παπαρούνας ήταν γενικότερα γνωστές, ενώ ο Διοσκουρίδης είχε
σημειώσει την αποτελεσματικότητά τους στην ίαση των πλευριτικών. Επιπρόσθετα τα
σπέρματα του φυτού χρησίμευαν στην αρτοποιία.
Προφυλάξεις
Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και
ειδικά όταν λαμβάνετε ταυτόχρονα άλλα φάρμακα, βότανα ακόμα και
συμπληρώματα.
Οι πληροφορίες που παρέχονται είναι καθαρά και μόνο για ενημερωτικό σκοπό.
Πηγή: Λαϊκή ιατρική-Διεθνές επιστημονικό συνέδριου Ρέθυμνο 8-10 Δεκεμβρίου 2000-Πρακτικά
